Ο εορτασμός της 6ης Αυγούστου 1950 και η ζωηρή αντιπαράθεση ανάμεσα στο Πυθαγόρειο και το Βαθύ

Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ 6ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1950 ΚΑΙ Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΓΡΑΦΕΙ Ο ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “ΑΠΟΠΛΟΥΣ”

Το καλοκαίρι του 1950, με αφορμή τον εορτασμό της 6ης Αυγούστου, αναπτύχθηκε μια ζωηρή αντιπαράθεση ανάμεσα στους κατοίκους του Τηγανιού και σε ορισμένους εκπροσώπους της κοινωνίας του Βαθιού. Οι τελευταίοι, με επικεφαλής τον εκδότη της εφημερίδας Ελλάς Κώστα Πτίνη^[1], ο οποίος, ενεργώντας αρχικά αυτόνομα^{[2] [3]} και στη συνέχεια με την επικουρία του δημάρχου Λ. Βαθέος Κωνσταντίνου Παπαβασιλείου, χωρίς τη συμμετοχή κάποιου εκπροσώπου από την κοινότητα Τηγανιού, τη Δευτέρα 5-6-1950 συγκρότησαν μια άτυπη οργανωτική επιτροπή. Η επιτροπή, από την οποία απουσίαζον οι εκπρόσωποι των επιστημονικών σωματείων εξέλεξε γραμματέα της τον Κ. Πτίνη και έθεσε ως σκοπό της τη διοργάνωση μιας λαμπρότερης και πνευματικά αναβαθμισμένης εορτής πανσαμιακού χαρακτήρα παρόμοιας με εκείνη της εκατονταετηρίδας του 1930. Η σύσταση της επιτροπής πραγματοποιήθηκε ύστερα από έγγραφο υπόμνημα του Κ. Πτίνη στο δήμαρχο Βαθέος, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να προγραμματισθούν ενταύθα και εις Τηγάνι εορταί και εμφανίσεις^[4].

Η επιτροπή συνεδρίασε για πρώτη φορά την Πέμπτη 8 Ιουνίου 1950. Στη συνεδρίαση ο Κ. Πτίνης αναφέρθηκε στις επαφές που είχε από την άνοιξη του 1950 με τον ακαδημαϊκό και εκδότη του περιοδικού Ελληνική Δημιουργία Σπύρο Μελά και εκθείασε το γεγονός της έκδοσης ειδικού αφιερώματος για τη Σάμο τον ερχόμενο Αύγουστο, κάνοντας εκτενή αναφορά στους Σαμιώτες και ξένους συνεργάτες του αφιερώματος. Η συζήτηση της επιτροπής ολοκληρώθηκε με την εξέταση των οργανωτικών λεπτομερειών του εορτασμού^[5].

Ουσιαστικά η επιτροπή επιδίωξε -και το κατόρθωσε- να κατακυρώσει ορισμένες εντυπωσιακές πολιτιστικές εκδηλώσεις της επετείου στο Βαθύ. Και ενώ αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μία δύο μέρες πριν ή μετά από την 6η Αυγούστου σε συνεργασία με την κοινότητα Τηγανιού, ώστε να αποφευχθούν οι διαμαρτυρίες, φρόντισε να επιβάλει την τροποποίηση του κατά παράδοση προγράμματος ασυζητητί, αποδεικνύοντας ότι ένας από τους στόχους της ήταν όντως η υφαρπαγή του εορτασμού^[6] και όχι η διασπορά των εκδηλώσεων σε περισσότερα από ένα κέντρα του νησιού.

Το Καρλόβασι αρχικά βρέθηκε έξω από τον προγραμματισμό, αλλά την τελευταία στιγμή η έγκαιρη παρέμβαση του κοινοτάρχη της πόλης Δημήτριου Σούτου, ο οποίος παραβρέθηκε στην τελευταία αποφασιστική συνεδρίαση της επιτροπής στη νομαρχία Σάμου με την παρουσία του νομάρχη, του βουλευτή και εκπροσώπων του στρατού, της αστυνομίας και του λιμενικού, εξασφάλισε για τη «συμπρωτεύουσα» ένα καλό μερίδιο από τις εκδηλώσεις. Η επιτροπή του δήμου Λ. Βαθέος, για να αποφύγει ένα νέο μέτωπο αντιπαράθεσης, αναγκάσθηκε να αποδεχθεί την πρόταση του Δ. Σούτου, η οποία αφορούσε την πραγματοποίηση εκδηλώσεων στο Καρλόβασι κατά την παραμονή της 6ης Αυγούστου^[7].

Στο σχέδιο του δημάρχου και της άτυπης επιτροπής συνέπραξε και η νομαρχία Σάμου η οποία, με εγκύκλιο διαταγή της στους κοινοτάρχες του νησιού^[8], συνέστησε να συνεννοηθούν με την επιτροπή του δημάρχου για το συντονισμό των εκδηλώσεων του εορτασμού.

Το πρόγραμμα που κατάρτισε η επιτροπή για τον εορτασμό μετέθετε τους κολυμβητικούς αγώνες, που γίνονταν κάθε χρόνο στο Τηγάνι το απόγευμα της 6ης Αυγούστου, είκοσι τέσσερις ώρες νωρίτερα, την ίδια ακριβώς ώρα που στο Καρλόβασι οι επίσημοι θα είχαν άλλες υποχρεώσεις. Ως αιτιολογία προέβαλε ότι η κοσμοσυρροή στο Τηγάνι γίνεται την παραμονή και ότι στις 6 Αυγούστου το απόγευμα θα πραγματοποιούνταν πανηγυρικές εκδηλώσεις στο Βαθύ, μέσα από τις οποίες θα αναδεικνυόταν στο πανελλήνιο ο πολιτισμός της Σάμου.

Στο Τηγάνι αυτές οι ενέργειες θεωρήθηκαν υφαρπαγή του κεκτημένου δικαιώματος σύμφωνα με το οποίο οργανωνόταν και ολοκληρωνόταν ο εορτασμός της επετείου στο φυσικό του χώρο.

Όλοι γνώριζαν ότι αμέσως μετά τη νικηφόρα ναυμαχία της Σάμου οι Σαμιώτες αγωνιστές και τα πληρώματα του ελληνικού στόλου που καταναυμάχησε τον τουρκοαιγυπτιακό το καλοκαίρι του 1824 συγκεντρώθηκαν και εόρτασαν τα επινίκια, υποσχόμενοι την ανέγερση εκκλησίας, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, ως ένδειξη της ευγνωμοσύνης τους και ότι έκτοτε αδιάλειπτος ο εορτασμός γινόταν στον ίδιο ιερό χώρο.

Προκλήθηκε αναβρασμός. Τα συμφέροντα των κατοίκων του χωριού ιδίως των επαγγελματιών που ανέμεναν κέρδη από την προσέλευση του κόσμου -που και πάλι υπήρξε αθρόα τουλάχιστον από τα γειτονικά χωριά όπως κάθε χρόνο- θίχτηκαν. Η αντίδραση ήταν μαζική και αυθόρμητη. Οι κάτοικοι του Τηγανιού οργάνωσαν διαδήλωση στην πλατεία Ειρήνης μπροστά από το κοινοτικό κατάστημα. Η κοινοτική αρχή επικαλέσθηκε το νόμο σύμφωνα με τον οποίο πρόσφατα το Τηγάνι είχε ορισθεί ως ο συγκεκριμένος τόπος όπου θα εορταζόταν, όπως και στο παρελθόν, η επέτειος της ναυμαχίας της Μυκάλης. Υποβλήθηκε έγγραφη διαμαρτυρία στο Υπουργείο Εσωτερικών από τον πρόεδρο της κοινότητας Ανέστη Λεβισιανό. Το Υπουργείο, αναγνωρίζοντας το σύννομο της διαμαρτυρίας, τηλεγράφησε στο νομάρχη Σάμου Δημήτριο Μπόσδα να συστήσει στην επιτροπή του δημάρχου Βαθέος να συμμορφωθεί με τα ισχύοντα Βασιλικά Διατάγματα.

Τα πνεύματα οξύνθηκαν ακόμη περισσότερο τρεις εβδομάδες πριν από τον εορτασμό με αφορμή την προσπάθεια ορισμένων παραγόντων του δήμου Βαθέος να αφαιρέσουν την εικόνα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος από τη θέση της και να τη μεταφέρουν στο Βαθύ, με το πρόσχημα ότι έπρεπε να συντηρηθεί εν όψει της λιτάνευσής της στις 6 Αυγούστου. Φυσικά οι κάτοικοι του Τηγανιού δεν το επέτρεψαν, επειδή πίστευαν ότι δεν είχε κανένας από τους ενδιαφερομένους την αρμοδιότητα να αναλάβει τέτοιου είδους πρωτοβουλίες. Θεώρησαν μάλιστα το περιστατικό ως έναν ακόμη λόγο να αντιστα- θούν στις βλέψεις της επιτροπής.

Δυο βδομάδες πριν από τον εορτασμό οι Τηγανιώτες τύπωσαν και μοίρασαν προκηρύξεις στα χωριά της Σάμου κι έστειλαν αντιπροσωπεία τους στην Αθήνα για να καταγγείλει τις αυθαιρεσίες της αυτόκλητης επιτροπής. Η εφημερίδα Ελλάς του Κ. Πτίνη αναφέρεται στην εχθρότητα μιας μερίδας της κοινότητας Τηγανιού και στο ότι το 99% των κατοίκων της συμπαθέστατης κοινότητος… δεν γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται κτλ⁹.

Το εμπόλεμο κλίμα προσπάθησε να διασκεδάσει με ανακοίνωσή του στις 14-7-1950 ο δήμαρχος Βαθέος Κ. Παπαβασιλείου¹⁰ στην εφημερίδα Ελλάς. Η ανακοίνωση είναι ενσωματωμένη στην εφημερίδα μαζί με σχόλια του Κ. Πτίνη.
Ωστόσο, παρά τα όσα συνέβαιναν σε τοπικό επίπεδο, η επιτροπή με διάφορες παραστάσεις και προσκλήσεις πέτυχε να συμμετάσχουν στον εορτασμό της 6ης Αυγούστου ο πρόεδρος της Βουλής, ο υπουργός Παιδείας, οι ακαδημαϊκοί Μανόλης Καλομοίρης και Σπύρος Μελάς [11], ο λογοτέχνης Αντρέας Καραντώνης, Σαμιώτες και Αθηναίοι εκδρομείς κ.ά. επίσημοι, οι οποίοι έφτασαν στο Καρλόβασι και στο Βαθύ από το πρωί της 5ης Αυγούστου με το α/π Κυκλάδες.

Ο εορτασμός τόσο στο Καρλόβασι όσο και στο Βαθύ υπήρξε όντως πανηγυρικός και ανώτερος από άλλες χρονιές¹². Στο Καρλόβασι παραβρέθηκαν οι επίσημοι την παραμονή της Μεταμορφώσεως σε μια τελετή που κατέληξε σε τρισάγιο και κατάθεση στέφανιών στην προτομή του Λ. Λυκούργου. Ακολούθως ωμίλησενο κ. Ανδρέας Καραντώνης διά τον μέγαν αγώνα εν μέσω επευφημιών¹³.
Την Κυριακή το απόγευμα στο Βαθύ οι επίσημοι και ο λαός της πρωτεύουσας συμμετείχαν σε διάφορες εκδηλώσεις. Επισκέφτηκαν ιδιωτικά και δημόσια νεοκλασικά κτίρια, παρακολούθησαν διαλέξεις και ομιλίες, συμμετείχαν σε χορούς και τραγούδια.

Πέρα από τη Σάμο, στην Αθήνα, οι ραδιοφωνικοί Σταθμοί Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Ενόπλων Δυνάμεων¹⁴ και σύσσωμος σχεδόν ο ημερήσιος τύπος¹⁵ για πολλές μέρες πριν και μετά την 6η Αυγούστου¹⁶ μιλούσαν κι έγραφαν για τα γεγονότα του 1824 και εξήραν την προσπάθεια των Σαμίων για τον εορτασμό της επετείου.Έτσι οι παρηκμακότες και γεγηρακότες νόες[17] του Τηγανιού πήραν το μάθημά τους: έμειναν στο περιθώριο, όπως ακριβώς τα είχε σχεδιάσει η επιτροπή του Βαθιού¹⁸. Μια από τις τελευταίες πράξεις αυτής της ιστορίας εκτυλίχθηκε στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, όπου το πρωί της 6ης Αυγούστου τελέσθηκε η περιφορά της εικόνας και η δοξολογία σύμφωνα με το έθιμο και το επίσημο πρόγραμμα ανάμεσα σε αποδοκιμασίες για τα παράτυπα που προηγήθηκαν στον εορτασμό εκείνης της χρονιάς. Ο εκδότης της εφημερίδας Ελλάς, υποβαθμίζοντας το επεισόδιο, θεωρεί ότι οι αποδοκιμασίες ήταν η αιτία για την αχρήστευση… μιας εξηκονταμελούς εκκλησιαστικής χορωδίας… υπό τον κ. Βαμβουδάκη[19], στην οποία δε δόθηκε η ευκαιρία να λάβει μέρος στον εορτασμό. Ο υπόλοιπος σαμιακός τύπος δεν ασχολείται με τις λεπτομέρειες του εορτασμού ούτε δείχνει να ενδιαφέρεται για την αντιπαράθεση της Επιτροπής του δήμου Λ. Βαθέος με τους κατοίκους του Τηγανιού²⁰.

Η «εκδίκηση» της Ελλάδος ήταν πολυεπίπεδη και διήρκεσε αρκετά χρόνια. Στη στήλη των Πινακίδων, στις 4 Αυγούστου 1950, σχολιάζεται ότι Λόγω των εορτών και της ελεύσεως ξένων πολλοί εσκέφθησαν να πλουτίσουν αυθημερόν, έχομεν δε υπόψη μας ότι οι Τηγανιώτες εζήτησαν αυξήσεις ορισμένων ειδών.διά να μη έλθη κανείς ξένος του χρόνου²¹.

Σε άρθρο του ο Κ. Πτίνης²² με τίτλο «Η Σάμος φιλοξενεί διαπρεπείς ξένους, υποδοχαί, δεξιώσεις, γεύματα, τελεταί προς τιμήν των» και ενώ περιγράφει τις ενθουσιώδεις υποδοχές των επισήμων από τα κοινοτικά συμβούλια και το λαό των χωριών της Σάμου όπου περιήλθαν, καταλήγει με την παρακάτω αναφορά για το πέρασμά τους από το Τηγάνι: Εις Βαθύ επέστρεψαν τη νύκτα διά Τηγανιού όπου παρέμειναν επί δεκάλεπτον.

Η εφημερίδα Ελλάς δε στρέφεται μόνο εναντίον των κατοίκων του Τηγανιού, αλλά εκτοξεύει τα πυρά της²² και κατά της συναδέλφου της Σαμιακά Νέα, τα οποία τηρούν μια μετριοπαθή, σχεδόν ουδέτερη στάση, σύμφωνη κατά πάσα πιθανότητα με τη γενικότερη αντίληψη που επικρατούσε στην πλειοψηφία των κατοίκων του Βαθιού²⁴.

Σε επόμενο φύλλο της, 31-8-1950, η Ελλάς φιλοξενεί επιστολή από το Καρλόβασι, στην οποία ο υπογράφων ως Καρλοβάσιος συγχαίρει το Βαθιώτη Κ. Πτίνη για τη μεγάλη επιτυχία εκείνου και της εφημερίδας του διότι επέτυχε να πραγματοποίηση μέγα έργον, τεθείσα εις την διάθεσιν της επιτροπής χάριν της πατρίδοςμας²⁵. Τρεις εβδομάδες αργότερα ο ίδιος Καρλοβάσιος καταθέτει τον κανόνα τον οποίο, από τον τρόπο που τον υποδέχεται η Ελλάς, δείχνει ότι τον υιοθετεί απόλυτα: Ο τοπικισμός είναι άριστος, όταν εκδηλούται με θετικήν υπέρ του τόπου εργασίαν²⁶. Κατά τον ίδιο τρόπο επανέρχεται την επόμενη χρονιά, το 1951. Γράφει στη στήλη των Πινακίδων: Εξακολουθούμεν να λαμβάνομεν επιστολάς αναγνωστών μας δια τον εορτασμόν της 6ης Αύγουστου που εφέτος περιορίσθη εις μίαν απλήν θρησκευτικήν τελετήν… Λυπούμεθα διά την εφετεινήν ατυχίαν της Σάμου…²⁷

Το 1952 αρκετά νωρίς, από τις 17 Μαρτίου, η εφημερίδα Ελλάς [28] πρωταγωνιστεί σε ενέργειες παρόμοιες με εκείνες του 1950. Συγκεκριμένος στόχος του εκδότη της είναι να μετακληθεί από την Αθήνα στο Βαθύ η Λυρική Σκηνή, κάτι που τελικά παρά τις προσπάθειές του δεν υλοποιήθηκε, γι’ αυτό και οι επικρίσεις του για τα κακώς έχοντα, όπως για την πανάθλια εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών για την 6η Αυγούστου, τα επεισόδια στους κολυμβητικούς αγώνες στο Τηγάνι κτλ. συνοδεύουν τα σχόλιά του για τον εορτασμό²⁹.

Αλλά και κατά τα επόμενα χρόνια η εφημερίδα Ελλάς αναφέρεται στον εορτασμό του 1950 χωρίς ίχνος μετριοφροσύνης. Απορεί μάλιστα γιατί κάθε χρόνο οι αρμόδιοι παραμελούν σημαντικές υποχρεώσεις τους για τον εορτασμό της επετείου.Το συμπέρασμα στο οποίο αμέσως μετά την 6η Αυγούστου 1950 κατέληξε ο Κ. Πτίνης μέσα από την εφημερίδα του ήταν ότι οι φανατισμοί είναι κάτι το πολύ κακόν και κάνουν ζημίαν… και αν θέλομεν να ανορθωθεί η Σάμος, οφείλομεν να εργασθώμεν με ευρύτητα αντιλήψεως και συνεργαζόμενοι³⁰ και να μη διακατεχόμαστε από άκρατο τοπικισμό και μίσος κατά των ξένων, όπως παρατηρούν ανωνυμογράφοι άλλων εφημερίδων³¹.

Οι επιπτώσεις στις σχέσεις Βαθέος και Τηγανιού ήταν άμεσες και σε άλλα επίπεδα.

Ύστερα από λίγες μέρες, κι ενώ στις 14 και 20 Αυγούστου είχαν προηγηθεί διπλοί ποδοσφαιρικοί αγώνες ανάμεσα στους αθλητικούς συλλόγους Πανσαμιακό και Πολυκράτη, στις 27 Αυγούστου 1950, μετά από το τέλος του ποδοσφαιρικού αγώνα Πολυκράτη – Βαθέος, στο γήπεδο της Γλυφάδας, έγιναν επεισόδια. Η εφημερίδα Ελλάς εκμεταλλεύεται το γεγονός για να γράψει: Κατηγανακτησμένοι επέστρεψαν εκ Τηγανιού την Κυριακήν οι ποδοσφαιρισταί του Βαθέος. Όχι διά το αποτέλεσμα… αλλά διά την με λιθοβολισμόν προπομπήν – μάλλον αποπομπήν των. Το ότι ο αθλητισμός εξημερώνει τα ήθη… ήτο γνωστόν. Λεν εγνωρίζαμεν όμως ότι απετέλει και εξάσκησιν στρατιωτικήν. Φαίνεται ότι ή μαρίδα της ωραιοτάτης κωμοπόλεως επιδιδόμενη από καιρόν εις το άθλημα του λιθοβολισμού έχει πολύ προοδεύσει, αν κρίνωμεν από τ’ αποτελέσματα. Πάντως νεκρούς δεν ανέφερε το ανακοινωθέν. Ίσως το επόμενον³².

Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1950 καλλιεργήθηκε ο φανατισμός ανάμεσα στους φιλάθλους. Τα επεισόδια επαναλήφθηκαν και σε άλλους φιλικούς ποδοσφαιρικούς αγώνες. Οι φίλαθλοι και οι ποδοσφαιριστές των ομάδων χωρίς σοβαρές αιτίες συμπλέκονταν μεταξύ τους³³. Οι συμπλοκές στα γήπεδα της Σάμου συνεχίσθηκαν τουλάχιστον μέχρι το 1960.

Το ίδιο συνέβη και στις σχέσεις των μαθητών από το Τηγάνι, που φοιτούσαν στο Πυθαγόρειο Γυμνάσιο, με τους καθηγητές και τον κύκλο τους στο Βαθύ. Με ευκολία χαρακτηρίζονταν ανάξιοι, και η αναφορά των καθηγητών στους Τηγανιώτες μαθητές πάντα σχετιζόταν με την υποτίμηση και το περιθώριο. Η αντίληψη αυτή, με το πρότυπο του κακού μαθητή που προερχόταν από το Τηγάνι, καλλιεργήθηκε για πολλά χρόνια, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960, αν και οι αρχικές αιτίες που τη δημιούργησαν είχαν εξαλειφθεί³⁴.

Κινητοποιήσεις των κατοίκων του Τηγανιού εναντίον των αρχών του Βαθιού επαναλήφθηκαν το Μάιο του 1954 με αφορμή την πρόθεση των υπεύθυνων του Αρχαιολογικού Μουσείου Σάμου να μεταφερθούν αγάλματα και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα στο Βαθύ από το Τηγάνι με το αιτιολογικό ότι βρίσκονταν εκτεθειμένα στην πλατεία της κοινότητας και στο προαύλιο της εκκλησίας της Μεταμόρφωσης³⁵.

Οι Τηγανιώτες όμως, θεωρώντας αναπόσπαστο τμήμα της κληρονομιάς του τόπου τους τα αγάλματα, αντέδρασαν. Η επιχείρηση της μεταφοράς των αρχαιολογικών ευρημάτων σε άλλο μέρος ήταν αντίθετη με τις προσδοκίες που έτρεφαν επί δεκαετίες για την κατασκευή μουσείου στον τόπο τους και τη φιλοξενία των αρχαιοτήτων της περιοχής τους σε αυτό. Χτύπησαν οι καμπάνες της εκκλησίας. Οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν σε κομβικά σημεία της κωμόπολης, που υπέθεσαν ότι θα κατέφθαναν τα συνεργεία με τους εργάτες και τα φορτηγά αυτοκίνητα για τη μεταφορά των αρχαιοτήτων. Η κινητοποίηση ήταν τόσο δυναμική που, παρά τις διαμαρτυρίες των αρμοδίων του Μουσείου Σάμου και την παρέμβαση της αστυνομίας, αποτράπηκε η μεταφορά³⁶.

Η υπόθεση της μεταφοράς των αρχαιοτήτων στο Μουσείο της Σάμου είχε αρχίσει να καλλιεργείται μέσα από τον τοπικό τύπο από τον Ιούλιο του 1953.³⁷ Τότε ο Κώστας Πτίνης με σειρά από άρθρα του στην Ελλάδα κατήγγειλε τον έφορο αρχαιοτήτων Τηγανιού, ο οποίος επί τρία χρόνια, μετά την επισκευή του κοινοτικού καταστήματος, άφηνε εκτεθειμένες στους δρόμους και τις πλατείες του χωριού τις αρχαιότητες. Φαίνεται ότι είτε ο ίδιος ο εκδότης της     Ελλάδας επικοινώνησε με τις προϊστάμενες αρχές του υπουργείου Πολιτισμού και εξασφάλισε την απόφαση της μεταφοράς των αγαλμάτων από το Τηγάνι στο Μουσείο Σάμου, που κι εκείνο είχε πρόσφατα επισκευασθεί, είτε το ίδιο το υπουργείο Πολιτισμού με δίκιά του πρωτοβουλία και με αφορμή τα δημοσιεύματα της Ελλάδας αποφάσισε τη μεταφορά. Πάντως και στη μια και στην άλλη περίπτωση ο Κ. Πτίνης αμέσως ή εμμέσως θεωρήθηκε αναμεμειγμένος και στην υπόθεση της μεταφοράς των αρχαιοτήτων από το Τηγάνι στο Βαθύ και γι’ αυτό ποτέ δεν έπαψε να βρίσκεται στο στόχαστρο των επιθέσεων που εκτόξευαν οι Τηγανιώτες στις δεσποτικές βλέψεις των παραγόντων της πρωτεύουσας, που εκφράζονταν στην εφημερίδα Ελλάς, χωρίς να έχουν πάντα το δίκαιο με το μέρος τους³⁸. __________________________________________________________________

[1] Ο Αντρέας Καραντώνης γράφει στον Κ. Πτίνη από τη Μύκονο στις 9 Αυγούστου 1950:… Αγαπητέ μου φίλε, […] Θέλω να σου εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια για την οργάνωση και επιτυχία της εορτής σας, στην οποία κατά μέγιστο μέρος συνέβαλε η καταπληκτική σου δραστηριότητα και ταχυκινησία.[…] Απόσπασμα από δημοσιευμένη επιστολή στην εφημερίδα Ελλάς, αρ. φ. 259,17-8-1950.
[2] Στο πρώτο σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας του ο Κ. Πτίνης, στις 27-4-1950 (αρ. φ. 244) αναφέρει ότι ευρίσκεται εις επαφήν με τον ακαδημαϊκόν Σπύρον Μελάν διευθυντήν του περιοδικού Ελληνική Δημιουργία. Παρεκλήθη… ο κ. Μελάς… να επισκεφθεί… την Σάμον κατά τας ημέρας του πανηγυρισμού της 6ης Αυγούστου και να αφιερώσει εν τεύχος του περιοδικού του εις την Σάμον. Ο Πτίνης αναφέρει ότι οι λεπτομέρειες του εορτασμού θα ανατεθούν σε ειδική επιτροπή που θα συστήσει ο δήμαρχος Βαθέος. Και στο δεύτερο δημοσίευμα της Ελλάδος, στις 2-6-1950 (αρ. φ. 248), ο Κ. Πτίνης δηλώνει ότι έχει ενημερώσει το δήμαρχο Βαθέος ο οποίος θα αναλάβη υπό την αιγίδα του την όλην προσπάθειαν προσκαλών επισήμως… Η πρώτη αναφορά του Κ. Πτίνη σε φεστιβάλ το καλοκαίρι του 1950 στη Σάμο και στη συμμετοχή του περιοδικού Ελληνική Δημιουργία στον εορτασμό της 6ης Αυγούστου έγινε το Φεβρουάριο του 1949 με αφορμή την επίσκεψη στο νησί ενός συνεργάτη του Σπ. Μελά. (Ελλάς, 180 και 181,26-2 και 5-3-1949).
[3]  Ελλάς, αρ. φ.249,9-6-1950.
[4]  Ελλάς, αρ. φ. 248,2-6-1950.
[5] Ελλάς, αρ.φ. 249,9-6-1950.
[6] Η κάτοικοι του Πυθαγορείου εκείνη την εποχή ήταν πεπεισμένοι ότι Οι Βαθυώτες ήθελαν να πάρουν στο Βαθύ τη γιορτή της 6ης Αυγούστου και τα αρχαία. (Μαρτυρία του Γιάννη Σολούνια, προέδρου της κωμόπολης κατά την περίοδο της μετονομασίας του Τηγανιού σε Πυθαγόρειο, 1955-1958).
[7]Ελλάς,αρ. φ. 255,20-7-1950.
[8] Αριθμός εγκρίσεως 6365,19-6-1950.
[9]  Ελλάς, αρ. φ. 248,2-6-1950.
[10]Ελλάς, αρ.φ. 249,9-6-1950.
[11] 0 Σ. Μελάς αφιέρωσε το 60ό τεύχος του περιοδικού του Ελληνική Δημιουργία, που εξέδωσε τον Αύγουστο του 1950, στη Σάμο. Στο τεύχος αυτό παρουσίασαν κείμενά τους αρκετοί Σαμιώτες λογοτέχνες και δοκιμιογράφοι..
[12]Φυσικά στην αξιολόγηση της επιτυχίας του εορτασμού υπήρξε και ο αντίλογος. Ο εκδότης των Σαμιακών Νέων Σ. Βαρελλάς, άσπονδος φίλος του Κώστα Πτίνη, γράφει στην εφημερίδα του (αρ. φ. 10,8-8-1950) ότι …το ιδιαίτερον του φετινού εορτασμού ήτο η παρουσία επισήμων... σχόλιο βέβαια με δόση υπερβολής, όπως άλλωστε υπερβολικές ήταν οι διαμειβόμενες φιλοφρονήσεις ανάμεσα στους δύο εκδότες. Γράφει ακόμα ο Σ. Βαρελλάς ότι …ο τουρισμός δεν ενισχύθηκε από τη διήμερη εκδρομή των Αθηναίων και ότι η συρροή κόσμου εφέτος ήτο μεγάλη στο Τηγάνι.

13. Ελλάς, αρ. φ. 258,10-8-1950. Ο λόγος του Ανδρέα Καραντώνη είναι δημοσιευμένος στο ίδιο φύλλο.
14. Ελλάς, αρ. φ. 257,4-8-1950.
15. Ελλάς, αρ. φ. 258,10-8-1950.
16. Ελλάς, αρ. φ. 258,10-8-1950.
17. Ελλάς, αρ. φ. 259, 17-8-1950.
18. Η σύμπραξη του Βαθιού και του Καρλοβάσου για τον εορτασμό της 6ης Αυγούστου 1950 είναι μια από τις λιγοστές περιπτώσεις που οι δυο πόλεις συμπαρατάχθηκαν με κοινό σκοπό.
19. Ελλάς,αρ. φ. 258,10-8-1950.
20. Φωνή της Σάμου, αρ. φ. 48,12-8-1950 και Σαμιακά Νέα, αρ. φ. 10,8-8-1950.
21. Ελλάς,αρ. φ. 257,4-8-1950.
22. Ελλάς, αρ. φ. 258,10-8-1950.
23. Εκείνη την περίοδο οι φραστικές συγκρούσεις ανάμεσα στους εκδότες του τοπικού τύπου ήταν συχνές. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ένας από τους εκδοτικούς τους στόχους ήταν η δημοσίευση διαφορετικής άποψης με κατ’ ευθείαν αναφορά στις τοποθετήσεις των αντιπάλων εφημερίδων.
24. Ελλάς, αρ. φ. 259,17-8-1950. Διαβάζουμε στις Πινακίδες: …έχομεν εδώ ευαρίθμους εγωπαθείς, κακούς την μορφήν και την ψυχήν, άλλους σημειωθέντας από την φύσιν με μυαλό τύπου κολοκυθιού καραβάνας, τους αγνοηθέντας ασπάλακας – φαιδρά κοινωνικά περίγελα και αποτυχημένοι άνθρωποι αναμίξ με μισητούς και πεφυσιωμένους αερολόγους, οι οποίοι πάντοτε θα αγνοούνται από τας επιτροπάς διότι στερούνται όχι μόνον ικανότητος αλλά προπαντός ήθους, που κρώζουν και υλακτούν από των στηλών φαιδρού και αγραμμάτου εντύπου, υστερημένοι όμως ήθους κρύπτονται διότι είναι μικρότεροι του προπετάσματος που χρησιμοποιούν.
25. Ελλάς, αρ. φ. 261,31-8-1950.
26. Ελλάς, αρ. φ. 264,21-9-1950.
27. Ελλάς,αρ.φ. 309, 11-8-1951.
28. Ελλάς, αρ. φ. 340,22-3-1952.
29. Ελλάς,αρ. φ. 361,15-8-1952.
30. Ελλάς,αρ. φ. 258,10-8-1950.
31. Ελλάς, αρ. φ. 263,14-9-1950.
32. Ελλάς, αρ. φ. 261,31-8-1950.
33. Ελλάς, αρ. φ. 264, 21-9-1950, όπου καταγράφεται ξυλοδαρμός και διακοπή ποδοσφαιρικού αγώνα στο Τηγάνι ανάμεσα στον Πολυκράτη και το Βαθύλλο.
34. Μερικοί Τηγανιώτες μαθητές γυμνασίου άρχισαν να μετακινούνται προς και από το Βαθύ με λεωφορεία του ΚΤΕΛ Σάμου (Βλ. εφ. Ελλάς, αρ. φ. 370,17-10-1952). Ο τρόπος αυτός υιοθετήθηκε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950 από όλους τους μαθητές. Όσοι Βαθιώτες ενοίκιαζαν δωμάτια ή έπαιρναν οικοτρόφους έχασαν ορισμένους πόρους. Το πιο σημαντικό ήταν ότι ο γυμνασιάρχης του Πυθαγορείου Γυμνασίου Ανακρέων Τσούλος ένιωθε να μειώνεται το κύρος του, γιατί αδυνατούσε να ασκεί άμεσο έλεγχο στη συμπεριφορά των μαθητών που ζούσαν στο Τηγάνι, την εποχή που η αστυνόμευση ήταν συνυφασμένη με την εκπαίδευση και δεν επιτρεπόταν η κυκλοφορία των μαθητών τη νύχτα, η παρακολούθηση θεαμάτων όπως ο κινηματογράφος, η είσοδος στα καφενεία, στα σφαιριστήρια, ο εξωσχολικός αθλητισμός, η μη χρήση του πηληκίου από τους μαθητές και της ποδιάς από τις μαθήτριες κ. ά.
35. Σαμιακά Νέα, αρ. φ. 163,4-5-54.

36. Ελλάς, αρ. φ. 447,15-5-1954.
37. Ελλάς, αρ. φ. 410,23-7-1953.
38. Γενικά εκείνη την εποχή οι Σαμιώτες: α. ήταν κουρασμένοι από τη δεκαετία 1940- 49 στην οποία κυριάρχησαν οι πόλεμοι και τα δεινά τους, β. ανήκαν σε αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις, οι οποίες συνέχισαν μετά το τέλος του εμφυλίου να συγκρούονται σε κοινωνικό και ιδεολογικό επίπεδο μεταξύ τους, γ. αντιμετώπιζαν προβλήματα επιβίωσης στα οποία μοναδική διέξοδος ήταν η μετανάστευση και δ. είχαν μείνει σε μεγάλο ποσοστό αμόρφωτοι με πιο αμόρφωτους τους κατοίκους των χωριών, αφού στο Βαθύ και στο Καρλόβασι ήταν ευκολότερη η πρόσβαση στο γυμνάσιο. Αυτοί οι λόγοι συνέτειναν στη διαμάχη που αναπτύχθηκε ανάμεσα στο Βαθύ και στο Τηγάνι, το οποίο περισσότερο από άλλα χωριά της περιφέρειας διεκδικούσε μερίδιο από την όποια οικονομική ανάκαμψη άρχισε να πραγματοποιείται εκείνη την εποχή στο νησί χωρίς τελικά να μπορέσει να την πετύχει, γι’ αυτό και μοιραία οδηγήθηκε από το 1955 για δυο περίπου δεκαετίες σε μαρασμό.

Facebook comments