H Διήρης (ΣΑΜΑΙΝΑ)

H Διήρης (ΣΑΜΑΙΝΑ), πλοίο με δύο σειρές κουπιών σε κάθε πλευρά, υπήρξε ο πρόδρομος τριήρους και αποτελεί τον ενδιάμεσο κρίκο εξέλιξης από την πεντηκόντορο προς τα μεταγενέστερα σκάφη.
Κατασκευάστηκαν διήρεις με τριάντα ή με πενήντα κουπιά και οι διαστάσεις των πλοίων αυτών κυμαίνονται ως εξής: 18-22μ. μήκος, 3-4 μ. πλάτος, εκτόπισμα 22 τόνοι και μήκος κουπιών 4-6 μ.

Οι περιφημότερες διήρεις είχαν κατασκευαστεί στη Σάμο από τον τύραννο Πολυκράτη και είχαν ονομαστεί Σάμαινες.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΡΙΚΑ

Μετά την ολοκλήρωση της συλλογής των στοιχείων σχεδιάστηκε μια διήρης πεντηκόντορος σύμφωνα με τα εικονογραφικά στοιχεία (νομίσματα, απεικονίσεις σε αγγεία και μοντέλα). Η γάστρα αυτού του σκάφους έχει ολικό μήκος 27,40 μ., μέγιστο πλάτος 2,76 μ., ύψος στη μέση 2,42 μ. και αναλογία μήκους προς πλάτος 10:1. Στη συνέχεια θεωρήθηκε ότι σύμφωνα με τις γραπτές πηγές η Σάμαινα θα πρέπει να είχε φαρδύτερη γάστρα και έτσι σχεδιάστηκαν δύο ακόμη εκδοχές της Σάμαινας με το ίδιο ολικό μήκος αλλά αναλογίες μήκους προς πλάτος 8:1 και 6:1. Οι τρεις γάστρες συγκρίθηκαν ως προς τα υδροστατικά και υδροδυναμικά τους χαρακτηριστικά. Τα αποτελέσματα είναι ότι τα σκάφη με αναλογίες 10:1 και 8:1 απαιτούν ιδιαίτερα χαμηλή θέση του κέντρου βάρους και πιθανόν την τοποθέτηση πλωτήρων για να είναι ευσταθή. Αντίθετα το σκάφος με αναλογία 6:1 είναι σχετικά ευσταθές με την προϋπόθεση ότι το ωφέλιμο φορτίο ή έρμα συνολικού βάρους περίπου 15 τόνων είναι τοποθετημένο στη χαμηλότερη δυνατή θέση.

ΑΡΧΑΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΑΜΑΙΝΑΣ

Η μόνη παράσταση που θεωρείται ότι απεικονίζει την πλώρη μιας Σάμαινας, είναι αυτή που επαναλαμβάνεται στη μια όψη των νομισμάτων από τη Ζάγκλη (αποικία Σαμίων στη Σικελία). Η παράσταση παρουσιάζει μια εμβολοφόρο πλώρη με τρεις σειρές από ζωστήρες και μια εκτεταμένη και όρθια απόληξη του πλωριού ποδοστάματος. Ορισμένοι μελετητές αναγνωρίζουν τις θέσεις για δύο σειρές κουπιών και επίσης ένα υπερυψωμένο πλωριό κατάστρωμα, το οποίο προστατεύεται με ένα είδος κουπαστής που έχει τη μορφή κιγκλιδώματος. Πιστεύεται επίσης ότι το έμβολο έχει μια ιδιαίτερα ορθογωνισμένη και απότομη απόληξη, που πιθανώς να υποδηλώνει την ιδιαίτερη πλώρη της Σάμαινας

Αργυρό τετράδραχμο Ζάγκλης με παράσταση πλώρης πλοίου, πιθανώς Σάμαινας. Διάμετρος νομίσματος περίπου 25 χιλ. 494-489 π.Χ.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΑΜΑΙΝΑΣ

Η Σάμαινα υπήρξε ένας ιδιαίτερος τύπος πλοίου, ο οποίος δημιουργήθηκε από τον τύραννο της Σάμου Πολυκράτη (539-522 π.Χ.). Η Σάμαινα, όπως δείχνει και το χαρακτηριστικό στοιχείο του μεγάλου πλάτους του σκάφους, εξυπηρετούσε πολεμικούς αλλά και εμπορικούς σκοπούς.

Οι πληροφορίες που μας προσφέρουν οι πηγές για τη Σάμαινα είναι:

• ήταν πλοίο δίκροτο = διήρης, δηλαδή με δύο επίπεδα κωπηλατών,
• είχε έμβολο μορφής κεφαλής αγριόχοιρου
• είχε σκάφος πλατύ σε σχέση με άλλα πλοία της εποχής και
• είχε κατάστρωμα σε όλο το μήκος του.

Έμφαση δίνεται στον τύπο του σκάφους που αναφέρεται ως Σάμαινα, ο οποίος είναι συνδεδειιένος με την πιο λαμπρή ιστορική περίοδο της Σάμου. Το σκάφος που αναφέρεταί με το όνομα Σάμαινα, θεωρείται ότι ήταν μια διήρης πεντηκόντορος με φαρδιά και βαθιά γάστρα και με ιδιόρρυθμο σχήμα στην πλώρη.

Το πρωτογενές υλικό για τη μελέτη της μορφής που είχε το σκάφος αποτελείται από παραστάσεις σε νομίσματα, σχηματικά ομοιώματα σκαφών, παραστάσεις σε αγγεία και σύντομες περιγραφές σε γραπτές πηγές..
Ιδιαίτερη όμως επισήμανση απ’ όλους τους σχολιαστές γίνεται για τη μορφή της πλώρης, είτε με τη λέξη «σίμωμα» είτε με την αναφορά ότι έμοιαζε με το κεφάλι κάπρου. Ίσως η μορφή της κεφαλής κάπρου να ήταν ένα απλό διακοσμητικό στοιχείο αλλά οι Σάμαινες, οι οποίες με «εμβόλους σεσίμωνται», πιθανόν είχαν κάποια ιδιαίτερα γεωμετρικά χαράκτηριστικά στις εμβολοφόρες πλώρες, που τις έκαναν να ξεχωρίζουν από τα άλλα πλοία.

Η πρώτη φωτογραφία είναι ένα σύγχρονο ομοίωμα που εκτίθεται στο μουσείο ναυτικής παράδοσης

Video

Samaina from Ad Axem on Vimeo.

Φωτογραφίες