iSamos.gr Η ενημερωτική σελίδα της Σάμου! Εξερευνήστε τη Σάμο, τις παραλίες της, τη φύση της, τις ομορφιές της. Διαβάστε την ιστορία της Σάμου
Αφιέρωμα στο χωριό Βουρλιώτες, από την σελίδα omorfigeitonia.gr
Στο 16ο χιλιόμετρο του δρόμου Σάμου Καρλοβάσου, βρίσκεται ο η παράκαμψη των Βουρλιώτων και σε πέντε χιλιόμετρα και υψόμετρο 310 μέτρα είναι χτισμένο το χωριό.
Στα οθωμανικά κατάστιχα το χωριό καταγράφεται ως Urla, δηλώνοντας πολύ εύγλωττα τον τόπο προέλευσης των κατοίκων του από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Στα 1677 οι Βουρλιώτες είχαν 400 κατοίκους, ενώ στην απογραφή του 1828 που διενήργησε ο Έκτακτος Επίτροπος Ανατολικών Σποράδων Ιωάννης Κωλέτης 1431 κατοίκους. Αυτός ο πληθυσμός παραμένει περίπου στα ίδια επίπεδα ολόκληρο τον 19ο αιώνα και στο πρώτο ήμισυ του 20ού μέχρι το 1951 (1309 κάτοικοι) με μικρή άνοδο προπολεμικά λόγω των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Από τότε και μετά παρουσιάζεται και στους Βουρλιώτες μείωση πληθυσμού, όπως και στα άλλα χωριά της Σάμου, για να φτάσει στην τελευταία απογραφή του 2001 τους 602 κατοίκους. 
Σύμφωνα με την παράδοση οι πρώτοι οικιστές κατοίκησαν αρχικά στο Παλαιοχώρι όπου υπήρχαν ερείπια παλαιότερου οικισμού και στη συνέχεια ίδρυσαν το χωριό σε υψηλότερη τοποθεσία. Στο Παλιοχώρι σώζονται οι εκκλησίες της Οσίας Ματρώνης και της Αγίας Πελαγίας με πολύ όμορφη αρχιτεκτονική και καλοδιατηρημένες τοιχογραφίες. Ο μικρός ναός της Οσίας Ματρώνης πιθανόν να δηλώνει εγκατάσταση στην περιοχή αυτή και κάποιων απογόνων Σαμίων που είχαν μεταναστεύσει στη Χίο, απ’ όπου καταγόταν η οσία.
Κοντά στο Παλιοχώρι σε πανέμορφη τοποθεσία κάτω από τους Βουρλιώτες υπάρχει η πηγή Πνακά, φημισμένη για τα πλούσια και δροσερά νερά της. Νοτιοανατολικά σε μικρή απόσταση από το χωριό βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας του Βροντά, που θεωρείται το παλιότερο μοναστήρι της Σάμου, χτισμένο στις αρχές του εποικισμού του νησιού, από τους αδελφούς Ιάκωβο και Μακάριο, πάνω ή κοντά στα ερείπια παλαιότερου μοναστηριού. Άλλωστε κοντά στη Βροντιανή υπάρχει τοποθεσία που ονομάζεται μέχρι σήμερα Παλιομονάστηρο. Η ύπαρξη του μοναστηριού ασκούσε και ασκεί μέχρι σήμερα μεγάλη επίδραση στο χωριό. Μία από τις ενοριακές εκκλησίες των Βουρλιωτών ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (έτος κτίσεως 1703) ήταν μετόχι της Βροντιανής. Το σπουδαιότερο πανηγύρι των Βουρλιωτών μέχρι σήμερα είναι αυτό της Παναγίας της Βροντιανής στις 8 Σεπτεμβρίου, πανσαμιακής εμβέλειας.
Πάνω από το μοναστήρι της Βροντιανής υψώνεται το βουνό Λάζαρος (ύψος 1037 μέτρα), όπου σώζονται ερείπια κτιρίων και κάστρου. Σύμφωνα με μια εκδοχή το όνομα του βουνού προέρχεται από την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου που υπήρχε στον οχυρωμένο εκεί οικισμό. Οι οχυρώσεις του κάστρου του Λαζάρου υπολογίζεται ότι κτίσθηκαν τον 7ο αιώνα για να αντιμετωπισθούν οι αραβικές επιδρομές. Στην περιοχή Βουρλιωτών υπάρχουν και άλλα κάστρα. Ονομαστό ήταν το κάστρο της Λουλούδας για τον θρύλο που συνδέεται μαζί του. Το όνομά του όμως κατά τον Νικ. Ζαφειρίου ήταν Λαλούδα που σημαίνει ακριβώς κάστρο, από την αρχαιοελληνική λέξη λάας=λίθος. Η τελευταία οχύρωση τοποθετείται στα μεσοβυζαντινά χρόνια. Βόρεια του χωριού σε λόφο πάνω από την ακτή σώζονται ερείπια κάστρου, γνωστού ως κάστρου του Προφήτη Ηλία που θωρείται επίσης βυζαντινό ή μεσοβυζαντινό.
Αποικία των Βουρλιωτών υπήρξε ο οικισμός Αγιογδύτες που βρίσκεται πάνω από το Κοκκάρι, εγκαταλελειμμένος σήμερα. Επίσης επίνειο των Βουρλιωτών θεωρείται ο οικισμός Αυλάκια, όπου στην περίοδο της ηγεμονίας λειτουργούσε τελωνείο και λιμενικός σταθμός. Από το μικρό λιμανάκι των Αυλακιών ξεκινούσαν πλοία για την Ανατολή. Από το σημείο αυτό στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής διέφυγαν πολλοί Σαμιώτες, πέρασαν στην Τουρκία και κατέληξαν πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή. Βόρεια του χωριού απλώνεται ο μικρός αλλά πολύ εύφορος κάμπος των Βουρλιωτών όπου προς την πλευρά του Αγίου Κωνσταντίνου κτίσθηκαν μεγάλες αποθήκες κρασιών για την εξυπηρέτηση του οινεμπορίου της περιοχής που ήκμαζε πολύ προπολεμικά μέχρι την ίδρυση της ένωσης οινοποιητικών συνεταιρισμών.
Δίπλα στον οικισμό Αυλακιών υπάρχει μια από τις ωραιότερες και πιο καθαρές παραλίες της Σάμου, η παραλία Τσάμπου ή Βελέντζα, όπως λεγόταν παλιότερα.
Οι κάτοικοι των Βουρλιωτών ιδιαίτερα φιλόπονοι και εργατικοί δεν αρκέστηκαν να καλλιεργήσουν μόνον ολόκληρο τον κάμπο που απλώνεται από τη θάλασσα μέχρι τους πρόποδες του βουνού, αλλά και όλες τις πλαγιές που υψώνονται μέχρι τις βραχώδεις περιοχές του Λαζάρου και του Καρβούνη.
