iSamos.gr Η ενημερωτική σελίδα της Σάμου! Εξερευνήστε τη Σάμο, τις παραλίες της, τη φύση της, τις ομορφιές της. Διαβάστε την ιστορία της Σάμου
Το σύγγραμμα «Σαμιακά» -5 τόμοι, σελίδες 2955, σχήμα 13X23— τυπώθηκε στο Ηγεμονικό τυπογραφείο Σάμον απ τα 1881 ως τα 1889, με ψήφισμα της «Γενικής των Σαμίων Συνελεύσεως». Είναι κι απ την άποψη αυτή πρωτοπορειακό δείγμα εργασίας επιστημονικής επιτελεσμένης με συμπαράσταση άμεση της πολιτείας.
Έχει θέση κοντά στις πιο βασικές προσφορές των τελευταίων 100 χρόνων και πραγματεύεται όλα τα κεφάλαια που συνθέτουν έναν τόπο. ‘Η γενίκευση όμως αυτή δε ζημίωσε την επί μέρους έρευνα. Κάθε κεφάλαιο εξαντλεί γνωστό και ανέκδοτο υλικό, συγκεντρώνει πληροφορίες έστω ανεξακρίβωτες, αλλά σχολιασμένες σοφά καί με συνάρτιση άρτια, είτε πρόκειται για το δοξασμένο παρελθόν, είτε για το πρόσφατο, ανιστόριστο 21, για τους «επιφανείς Σαμίους» όλων των εποχών και για τους αιωνόβιους χωρικούς που ζούσαν την ίδια εποχή με το συγγραφέα.
Τέτοια καθολική συνείδηση της παρακαταθήκης μας δεν είναι συνειθισμένη, το λόγιο ενδιαφέρον ως τώρα μοιράζεται πολύ άνισα μεταξύ αρχαίας καί νέας ιστορίας.
Επίσης ο Σταματιάδης αιτιολογεί με προηγμένη αντίληψη γεγονότα και καταστάσεις. Ό φλογερός του πατριωτισμός είναι πειστικός, τραγικός νικά τη χαλαρότητα που καλλιεργεί συχνά η καθαρεύουσα. Τέλος παρουσιάζει άφθονα τεκμήρια.
Ειδικά ο Β’ τόμος απ την πλευρά αυτή είναι ανεκτίμητος. Δεν αναφέρει παντού πηγές, σοβαρό κενό δηλαδή με τις σύγχρονες απαιτήσεις. Όμως κι οι απαιτήσεις αυτές καταντούν, δυστυχώς μάλλον ανεδαφικές μέσα στις αλλεπάλληλες συμφορές, φωτιές, πολέμους, ξεριζωμούς και το εξανέμισμα του κάθε υλικού και πνευματικού πλούτου που είναι η Αναπόφευκτη συνέπεια τους. Θ΄αναλάβει αργά ή γρήγορα βέβαια, κάποιος μεταγενέστερος τη συμπλήρωση αυτή. Όταν όμως αναλογιστούμε πόσα «χαρτιά» έχουνε ανεμοσκορπίσει, πόσα ξεπουλήθηκαν με το τσουβάλι, αποκτούν αξιωματική αξία όσα έχουν περισωθεί στα «Σαμιακά», έστω κι αν δεν είναι δυνατή ταυτόχρονη αναδρομή στα πρότυπα.
Εξάλλου όσο προσδιορίζουνται σαφέστερα τα επιστημονικά κριτήρια, ο σεβασμός για ότι ελέγχεται και είναι συγκεκριμένο, έχει αναπτυχθή παράλληλος σεβασμός για τις ζωντανές μαρτυρίες. Λοιπόν είναι πιθανόν να βρεθή, αλλά και να μη βρεθή κατατεθειμένη πουθενά η απόφαση της Ιβ’ Απριλίου αωκβ’. «Κοινή βουλή και γνώμη πάντων ημών των κατοίκων»… κλπ, «…να διαφεντεύσωμεν την πατρίδα μας» και το «υποσχόμεθα» των «δέκα και οκτώ χωρίων της νήσου». Όμως το κείμενο της όπως το βρίσκομε στο Β’ τόμο, σελ. 217, είναι μνημείο εσαεί, επαληθευμένο αθάνατα και με πράξεις.
Δύο λόγοι εξηγούν, χωρίς και να δικαιολογούν, το πώς έμειναν άγνωστα στη μεγάλη και στη μικρή τους πατρίδα τα «ΣΑΜΙΑΚΑ»:
Οι παγκόσμιες αναταραχές που εμποδίζουν κάθε ειρηνική αξιολόγηση και στις οποίες ή Σάμος βρέθηκε πάντα στις πρώτες γραμμές της θυσίας.
Η καθαρεύουσα που περιορίζει την ακτινοβολία και της πιο αυθεντικής σοφίας, την κρατεί σε απόσταση απ‘ το ευρύ κοινό, που είτε το θέλομε είτε όχι, κατακυρώνει κάθε προσφορά.
Τελευταίος λόγος ανεπίσημος, αλλά κατά τη γνώμη μου αρκετά σοβαρός: πολλοί αντλήσανε απ’ το έργο του Σταματιάδη και δε θεώρησαν απαραίτητο να τον αναφέρουν.
Έλλη Παπαδημητρίου, “Η Σάμος” εκδ. 1959 (Έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του κειμένου)
