iSamos.gr Η ενημερωτική σελίδα της Σάμου! Εξερευνήστε τη Σάμο, τις παραλίες της, τη φύση της, τις ομορφιές της. Διαβάστε την ιστορία της Σάμου
Θα μπορούσε να είναι ο σταρ μιας επιτυχημένης παράστασης. Ποιοτικό, ελκυστικό και ανατρεπτικό συνάμα –έχοντας τη στόφα που αρμόζει στο star system των κρασιών–, η ιστορία του Μοσχάτου γράφεται χρόνια τώρα με γλυκό μελάνι.
Και τι δεν κουβαλάει η ιστορία του λευκού μοσχάτου. Από ταξιδευτές, πειρατές, και Οθωμανούς κατακτητές μέχρι ποιητές και τιτλούχους. Όλοι βάλανε στο timing που τους αναλογούσε, το πετραδάκι που χρειαζόταν για να χτιστεί σιγά σιγά η φήμη του. Κυρίως, όμως, οι παραγωγοί του, οι άνθρωποι που το αγάπησαν και επέμειναν τόσο πολύ, ώστε το λευκό Μοσχάτο να δηλώνει σήμερα «παρών» στα πέρατα της οικουμένης του κρασιού.
Το μικρόρρωγο άσπρο μοσχάτο, ο αυτοκράτωρ της ποιότητας
Γεγονός είναι πως η άνθηση του Μοσχάτου στη Μεσόγειο (και στην Ελλάδα) σχετίζεται άμεσα με το ότι μόνο τα σχετικά θερμά κλίματα μπορούν να αναπτύξουν ομαλά αυτή την ποικιλία για να δώσει κρασιά με πλούσια και έντονη γεύση. Τρανή απόδειξη, η περίπτωση της Σάμου, όπου το αμπέλι φοράει τα γιορτινά του στα μεγάλα υψόμετρα και στα αργιλοσχιστώδη εδάφη. Όπως συμβαίνει με τη μουσική, έτσι και το κρασί μπορεί να μας προσφέρει συναίσθημα, εικόνες, μυρωδιές, και ένα στοιχείο του θα ξυπνήσει μνήμες από εποχές που δεν έχουμε ζήσει.
Λέγεται πως οι αρχαίοι Έλληνες μετέφεραν το Μοσχάτο πέρα από την Κριμαία και αφού πάτησε γερά στα πόδια του στην Ελλάδα (κυρίως τη νησιωτική, με επίκεντρο τη Σάμο), απλώθηκε σιγά σιγά σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Η ιστορία του αμπελώνα του κρασιού της Σάμου και του Μοσχάτου χάνεται στο χρόνο, στην εποχή που βασίλευε στο νησί ο Αγκαίος, ήρωας της Αργοναυτικής Εκστρατείας. Όσο για τα χαρίσματα της σαμιώτικης γης και των προϊόντων της, ένας άλλος αρχαίος Έλληνας, ο Αίθλιος, ισχυριζόταν ότι στη Σάμο τα αμπέλια, οι συκιές και οι τριανταφυλλιές καρποφορούσαν δύο φορές το χρόνο! Υπερβολή; Ίσως, αλλά χαρακτηριστική της φήμης που είχε πάντα η Σάμος και η γη της.
Η τοπική παράδοση αναφέρει πως ο (Σάμιος) Πυθαγόρας είχε φτιάξει μια κούπα για να πίνει με μέτρο το κρασί. Είχε μάλιστα σχηματίσει μια γραμμή στο εσωτερικό της, η οποία οριοθετούσε το σημείο που έπρεπε να σταματήσει το γέμισμα. Μια στάλα παραπάνω και η κούπα άδειαζε όλο της το κρασί από μια κρυφή οπή που βρίσκονταν στη βάση. Ο Λόρδος Βύρων, αδιαφορώντας για το πυθαγόρειο μέτρο, έγραψε στο ποίημά του με τίτλο «Isle of Greece»: «γέμισε ξέχειλη την κούπα με σαμιώτικο κρασί». («Fill high the bowl with Samian wine»).
Η πραγματική όμως φήμη του νησιού ως τόπου παραγωγής κρασιών διάσημων για την ποιότητά τους δεν έχει σχέση με την αρχαία Ελλάδα. Αναπτύχθηκε πολύ αργότερα, στους Χριστιανικούς Χρόνους, κατ’ αρχάς πριν την εισβολή των πειρατών (τέλη του 1400) και στη συνέχεια όταν επέστρεψαν οι πληθυσμοί και ξανακατοικήθηκε το νησί (τέλη του 1600).
Η Σάμος και το μοσχάτο
Το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης των αμπελώνων της Σάμου βρίσκεται στα δυτικά, βόρεια και κεντρικά τμήματα του νησιού. Λόγω της απότομης πλαγιάς που χαρακτηρίζει τα βουνά της, πολλοί από τους αμπελώνες, ιδιαίτερα εκείνοι με υψηλό υψόμετρο, έχουν φυτευτεί σε πεζούλες, στα 800 μέτρα πάνω από το Αιγαίο.
Φανταστείτε ένα αμφιθέατρο, στις κερκίδες του οποίου «κάθονται» τα αμπέλια που καταλαμβάνουν σχεδόν κάθε επίπεδο της ανηφοριάς, όπως για παράδειγμα στις ορεινές περιοχές πάνω από το χωριό Βουρλιώτες, στη βόρεια πλευρά του όρους Άμπελος. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα βρεθείτε στο νησί ή θα το επιλέξετε ως τον επόμενο προορισμό σας, ξεφύγετε για λίγο από τις υπέροχες παραλίες και ανακαλύψτε τη μυρωδάτη του πλευρά για την οποία είναι διάσημο ανά την υφήλιο.
Για να φτάσετε εκεί θα διανύσετε δρόμους με πολλές στροφές, θα πάρετε μια γερή δόση οξυγόνου από το καταπράσινο τοπίο, θα απολαύσετε τη μαγεμένη σιωπή και αφού περάσετε τους Βουρλιώτες, θα συναντήσετε την Παναγία τη Βροντιανή – βρίσκεται νοτιότερα, μέσα σε μια παραμυθένια δασώδη περιοχή στα 450 μέτρα. Εκεί θα σταθείτε για να πάρετε γεύση από την καταπληκτική θέα προς τα βόρεια και τα ανατολικά. Κάντε και μια στάση σε μια από τις πολλές πηγές του νησιού – που θεωρούνται από τις καλύτερες στη χώρα μας, για να δροσιστείτε ακριβώς όπως το κάνουν και τα σταφύλια. Ύστερα, το βλέμμα σας θα σταθεί σίγουρα στα πετρώματα του τόπου, που ο χρόνος τα έχει αφήσει ανέπαφα και στα κεχριμπαρένια χώματα των αμπελώνων.
Το βέβαιο είναι πως θα θαυμάσετε τα βορινά κρασοχώρια που απλώνονται στις πλαγιές του βουνού Άμπελος και φτάνουν ως τα βορινά παράλια του νησιού. Λίγο έξω από το Βαθύ, επισκεφθείτε και το Μουσείο του Σαμιακού Οίνου που βρίσκεται στο Μαλαγάρι, και ταξιδέψτε στο χρόνο ανακαλύπτοντας τον τρόπο με τον οποίο έφτιαχναν οι πρόγονοί μας το κρασί. Τέλος, δοκιμάστε τα κρασιά στον ειδικό χώρο του μουσείου, και «μυρίστε» ταυτόχρονα την ιστορία του πλούσιου σαμιώτικου κρασιού.
Ο συνεταιρισμός της Σάμου
Ιδρύθηκε, το 1934, για να βάλει τέλος στις διαφωνίες μεταξύ αμπελουργών και εμπόρων και στα μεγάλα του επιτεύγματα είναι από τη μία η καθιέρωση του Μοσχάτου κι από την άλλη η φήμη και η οικονομική δύναμη – χάρη στη δημιουργία εξαιρετικών κρασιών.
Πραγματικά, ο Συνεταιρισμός, πέρα από την έμφαση στην ποιότητα, το βάρος στις εξαγωγές και την συνολική προσπάθεια για την εικόνα του σαμιώτικου κρασιού, συνέβαλε και σ’ αυτό που φαινόταν κάποτε ακατόρθωτο: να επιβάλει πολύ γρήγορα την απόλυτη κυριαρχία του Μοσχάτου στην τοπική αμπελουργία (επίτευγμα ισοδύναμο με αυτό που συναντάμε σε πολλές διάσημες αμπελουργικές ζώνες της Γαλλίας) και να βοηθήσει στην προσφορά καλών τιμών αγοράς σταφυλιού στους αμπελουργούς.
Η δουλειά που κάνει ο Συνεταιρισμός στα δύο οινοποιεία (Μαλαγάρι και Καρλόβασι), χάρη στο Μοσχάτο και τα αργιλοασβεστώδη κυρίως εδάφη, κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα. Χρησιμοποιώντας κατά 80% σταφύλια από ημιορεινές περιοχές και μέσω χαμηλών στρεμματικών αποδόσεων, προσφέρει καταπληκτική γκάμα τεσσάρων γλυκών κρασιών και μερικών σημαντικών ξηρών κρασιών, όλα από Μοσχάτο. Παράλληλα, έχει καταφέρει εδώ και πολλά χρόνια να εξάγει ένα πολύ μεγάλο μέρος της παραγωγής του στο εξωτερικό: το 85% που πάει στη Γαλλία και το υπόλοιπο 15% κυρίως στο Βέλγιο και τον Καναδά, δημιούργησαν και συντηρούν άριστα την οικονομική δύναμη του πρωτοπόρου Συνεταιρισμού.
Η Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου ανοίγει τις πόρτες της για να υποδεχτεί τα σταφύλια των παραγωγών περίπου στις 13 Αυγούστου κάθε χρόνο. Όλο όμως τον χρόνο, μπορείτε να επισκεφτείτε το μουσείο Σαμιακού Οίνου, να πάρετε μια “γεύση” από την παραδοσιακή οινοποιία αλλά και μια γεύση από τα καλύτερα κρασιά της Σάμου, καθώς μπορείτε να τα δοκιμάσετε και να τα αγοράσετε.
Όταν ο παραγωγός κρίνει ότι το σταφύλι μπορεί να δώσει κρασί πολλών βαθμών αρχίζει ο τρύγος. Να σημειώσω σε αυτό το σημείο, ότι κρασί Α’ ποιότητας θεωρείται όποιο έχει 14-15 βαθμούς οινοπνεύματος. Πιο “δυνατό” δηλαδή, από τα συνηθισμένα κρασιά που είναι 11-12.5 βαθμούς. Και αυτό είναι λογικό αφού το κρασί είναι γλυκό.
Συμμετοχή στον τρύγο
Αρχίσαμε τον τρύγο νωρίς το πρωί και σταματήσαμε περίπου το μεσημέρι. Και το αμπέλι είχε ακόμα αρκετό τρύγισμα.
Η ποικιλία σταφυλιού ήταν μοσχάτο. Μέσα στο αμπέλι βρίσκουμε σταφύλια που είτε είναι άγουρα, είτε γινωμένα, είτε μαραμένα, γνωστά και ως σταφυδιασμένα. Όσο πιο ώριμο είναι το σταφύλι τόσους πιο πολλούς βαθμούς δίνει στο κρασί αλλά έχει και αντίστοιχα λιγότερο “περιεχόμενο”. Έτσι λοιπόν ο παραγωγός πρέπει να κρίνει πια σταφύλια θα τρυγήσει.
Όταν συγκεντρωθούν τα επιθυμητά κιλά σταφυλιού που θέλει ο παραγωγός να δώσει στην ένωση, τα πάει στην ένωση, όπου αυτομάτως εκεί υπολογίζονται τα ακριβή κιλά αλλά και ο βαθμός οινοπνεύματος του μούστου (άρα και σε ποια κατηγορία ανήκει).
Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι είναι όταν η παραγωγή του κρασιού γίνεται στο σπίτι. Μπορείς να πειραματιστείς ενώνοντας διαφορετικές ποικιλίες σταφυλιού, αλλά και να ανεβάσεις τους βαθμούς του κρασιού, αρκεί όταν τρυγήσεις το σταφύλι να το απλώσεις στον ήλιο για λίγες μέρες ανάλογα με το πόσο δυνατό θέλεις να γίνει (όσο πιο πολλές μέρες τόσο περισσότεροι βαθμοί).
Στη συνέχεια έρχεται η διαδικασία του στυψίματος. Πρώτα βάζουμε τα σταφύλια στο στίφτη. Εκεί γίνεται και το ξεκαθάρισμα από φύλλα κ.λ.π.
Έπειτα ακολουθεί η πιο ευχάριστη διαδικασία από όλες και είναι το γνωστό πάτημα! Να προσθέσω εδώ, ότι αν φτιάχνουμε κόκκινο κρασί (π.χ. Καμπερνέ) και θέλουμε να του δώσουμε λίγο πιο έντονο χρώμα, μετά το πάτημα το αφήνουμε όπως είναι για 1-2 μέρες.
Για την ολοκλήρωση της διαδικασίας, απαιτείται να βάλουμε τα πατημένα σταφύλια στο πατητήρι. Εκεί θα στυφτεί τελείως και θα έχουμε καθαρό μούστο έτοιμο να μπει στο βαρέλι. Αφού μπει στο βαρέλι περιμένουμε μερικές μέρες μέχρι να το κλείσουμε.
Στη συνέχεια το αφήνουμε μερικούς μήνες κατά την διάρκεια των οποίων γίνεται ο βρασμός. Ο βρασμός γίνεται χωρίς κάποια πηγή θερμότητας. Απλά βάζουμε το μούστο στο βαρέλι και αυτό μόνο του σιγοβράζει. Ελέγχουμε την ποσότητα της αλκοόλης (το πόσους βαθμούς είναι δηλαδή) με έναν ειδικό μετρητή (γράδος) ανά τακτά χρονικά διαστήματα, μέχρι να φτάσει εκεί που θέλουμε!
Διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες σε παλιά άρθρα τοι iSamos, παρακάτω:
