iSamos.gr Η ενημερωτική σελίδα της Σάμου! Εξερευνήστε τη Σάμο, τις παραλίες της, τη φύση της, τις ομορφιές της. Διαβάστε την ιστορία της Σάμου
Μία από τις βασικές πηγές εισοδήματος για τη νεότερη Σάμο προέρχεται από την καλλιέργεια της αμπέλου και την εμπορία των προϊόντων της. Η αμπελοκαλλιέργεια αποτελούσε ήδη από την Αρχαιότητα μια πολύ καλή και προσοδοφόρα οικονομική δραστηριότητα, αν και στα Αρχαία χρόνια το σαμιώτικο κρασί δεν ήταν τόσο φημισμένο όσο στα Νεότερα.
Κατά τη μυθολογία, την αμπελοκαλλιέργεια δίδαξε στους αρχαίους Σαμιώτες ο Διόνυσος, ο οποίος λατρευόταν στο νησί, ενώ ο πρώτος οικιστής, ο Αγκαίος, ήταν δεινός αμπελουργός και οινοποιός. Εξάλλου ένα από τα δύο μεγάλα ορεινά συγκροτήματα της Σάμου ονομαζόταν Άμπελος, όπως και ένα μικρότερο βουνό κοντά στην αρχαία πόλη. Η καλλιέργεια του αμπελιού στη Σάμο θα πρέπει να τοποθετηθεί στα 1350-1330 π.Χ.
Μετά τον εποικισμό του νησιού, στο β΄ μισό του 16ου αιώνα, αναπτύχθηκε πάρα πολύ η καλλιέργεια μοσχάτων αμπελιών, που ευνοούνται από το έδαφος και το κλίμα της Σάμου και παράγουν σταφύλια λευκά, υποκίτρινα με λεπτόφλουδες ρώγες, με πολλά αρώματα και γλυκύτητα. Από αυτά παράγεται το μοσχάτο κρασί ή ανθοσμίας οίνος, όπως χαρακτηρίστηκε, επειδή το άρωμά του θυμίζει αρώματα λουλουδιών του νησιού.
Το σαμιώτικο κρασί προσείλκυσε το ενδιαφέρον πολλών περιηγητών, οι οποίοι επισκέπτονταν το νησί. Ο Γάλλος βοτανολόγος J. Pitton de Tournefort το 1702, αν και εκφράζεται δυσμενώς για τις μεθόδους οινοποίησης στη Σάμο, αναφέρει ότι ήπιε «πολύ καλό κρασί που το είχαν επεξεργαστεί με μεγάλη επιμέλεια για να το πουλήσουν στους εμπόρους μας στη Σμύρνη».
Στις αρχές του 18ου αιώνα το εμπόριο σαμιώτικου κρασιού περιοριζόταν σε κοντινές αγορές της Χίου, Σμύρνης, Ρόδου, Κωνσταντινούπολης, αλλά από τα μέσα του ίδιου αιώνα και προπάντων μετά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους έφτασε και σε ρωσικές αγορές, στην Οδησσό και στο Ταϊγάνι. Οι Σαμιώτες εμπορεύονταν κρασί και ρακή, αλλά μετά την επιβολή δασμών στις εξαγωγές κρασιού από την οθωμανική διοίκηση στράφηκαν στην παραγωγή και εμπορία σταφίδας.
Το 19ο αιώνα, παρά τη μείωση της παραγωγής στη διάρκεια της επανάστασης, διαμορφώθηκαν νέες συνθήκες ανάπτυξης της αμπελοκαλλιέργειας, του εμπορίου και της κατανάλωσης κρασιών λόγω της εκβιομηχάνισης και της ανάπτυξης αστικών κέντρων. Το εμπόριο κατευθύνθηκε, εκτός από τις αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προς την Αίγυπτο, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Γαλλία και αλλού.
Βελτιώθηκαν οι τεχνικές οινοποίησης, εγκαταστάθηκαν ξένοι εμπορικοί οίκοι και εταιρείες στη Σάμο, προσκλήθηκε το 1865 ο Γάλλος οινοποιός Φαγέ να διδάξει τους Σαμιώτες την τέχνη της οινοποιίας και της αμπελοκαλλιέργειας, ενώ παράλληλα στάλθηκε με έξοδα της ηγεμονικής κυβέρνησης ένας νέος Σάμιος, ο Α. Μανταφούνης, στη Γαλλία, με σκοπό να σπουδάσει και επιστρέφοντας στο νησί να διδάξει τους αγρότες αποδοτικότερες μεθόδους αμπελοκαλλιέργειας.
Στη διάρκεια του 19ου αιώνα οι αμπελώνες της Σάμου υπέστησαν σημαντικές ζημίες λόγω ασθενειών, αρχικά της ερυσίβης στη δεκαετία του 1850, που αντιμετωπίστηκε με τη χρήση θειαφιού, και έπειτα της φυλλοξήρας στη δεκαετία του 1880-1890. Η τελευταία ασθένεια κατέστρεψε μεγάλο μέρος των αμπελιών και οδήγησε αφενός στην εναλλακτική καλλιέργεια του καπνού και αφετέρου στην αναμπέλωση των κατεστραμμένων αμπελώνων με εισαγωγή αμερικανικών κλημάτων, που ήταν πιο ανθεκτικά στην ασθένεια της φυλλοξήρας.
Από το 1865 έγινε ανεπιτυχής προσπάθεια ίδρυσης Οινοποιητικής Εταιρείας, με στόχο να αντιμετωπιστεί ευνοϊκότερα για τους παραγωγούς η εμπορία του κρασιού. Και άλλες απόπειρες συνεταιριστικών συσσωματώσεων των παραγωγών απέτυχαν μέχρι το 1934, οπότε ιδρύθηκε η Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών, που συγκροτήθηκε από αναγκαστικούς συνεταιρισμούς κάθε κοινότητας και στην οποία υποχρεωτικά εντάχθηκαν όλοι οι παραγωγοί.
Από το 19ο αιώνα η Σάμος συμμετείχε σε διεθνείς εκθέσεις στην Ευρώπη και στην Αμερική, αποσπώντας βραβεία για τα κρασιά της.
Σήμερα παράγονται υψηλής ποιότητας και μεγάλης ποικιλίας κρασιά στα δύο εργοστάσια της Ένωσης Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου.
Η ΕΝΩΣΗ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΣΑΜΟΥ
H Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου (ΕΟΣΣ) ιδρύθηκε το 1934, με τη συμμετοχή 25 τοπικών συνεταιρισμών, που αντιπροσωπεύουν όλους τους καλλιεργητές αμπέλου του νησιού.
Από την ίδρυσή της, έως και σήμερα, η ΕΟΣΣ συλλέγει το σταφύλι και παράγει το κρασί, στα δύο οινοποιεία της στο Μαλαγάρι και στο Καρλόβασι. Στη συνέχεια το διαθέτει, χύμα ή εμφιαλωμένο, στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσμο. Τα κρασιά που παράγει η ΕΟΣΣ έχουν από το 1970 κατοχυρωθεί νομοθετικά με ονομασία προέλευσης.
Οι εξαγωγές είναι πολύ σημαντικές και καλύπτουν το 80% της ετήσιας παραγωγής, που είναι περίπου 7.000 τόνοι κρασί. H Γαλλία από μόνη της εισάγει το 60% της παραγωγής του νησιού, ενώ άλλες χώρες που εισάγουν σημαντικές ποσότητες σαμιακών οίνων είναι η Αγγλία, η Αυστραλία ,η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Δανία, η Ελβετία, οι ΗΠΑ, η Ιταλία, ο Καναδάς, η Ολλανδία, η Σιγκαπούρη, η Σουηδία, η Φινλανδία, οι Σκανδιναβικές χώρες και, προσφάτως, χώρες της Άπω Aνατολής.
Μέλη της Ένωσης Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου είναι, υποχρεωτικά, όλοι οι υφιστάμενοι Οινοποιητικοί Συνεταιρισμοί του νομού Σάμου, που ιδρύθηκαν ή θα ιδρυθούν, βάσει του Α.Ν. 6085/1934. Οι παραγωγοί που ανήκουν στους Οινοποιητικούς Συνεταιρισμούς είναι στο σύνολό τους 2.847, εκ των οποίων οι 40 ασχολούνται με τη βιολογική καλλιέργεια. Κάθε Οινοποιητικός Συνεταιρισμός αντιπροσωπεύεται στην Ένωση με ένα έως πέντε μέλη εκλεγμένων αντιπροσώπων. Η ΕΟΣΣ απασχολεί σήμερα 80 υπαλλήλους.
Στις εγκαταστάσεις της ΕΟΣΣ στο Μαλαγάρι λειτουργεί από το 2005 το Μουσείο Σαμιακού Οίνου, ένα από τα καλύτερα μουσεία οίνου στην Ελλάδα.
Πηγές:
1. Λάνδρος Χρίστος, Καμάρα Αφροδίτη, Ντόουσον Μαρία – Δήμητρα, Σπυροπούλου Βάσω, «Σάμος», 2005, Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου
