iSamos.gr Η ενημερωτική σελίδα της Σάμου! Εξερευνήστε τη Σάμο, τις παραλίες της, τη φύση της, τις ομορφιές της. Διαβάστε την ιστορία της Σάμου
Η νεότερη ιστορία της Σάμου αρχίζει μετά το 1570, οπότε απόγονοι Σαμιωτών αλλά και άλλοι Ελληνόφωνες Χριστιανοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έρχονται να εποικίσουν τη Σάμο, η οποία για 100 περίπου χρόνια παρέμενε σχεδόν έρημη λόγω των δυσμενών πολιτικο-οικονομικών συνθηκών που επικρατούσαν στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου Πελάγους.
Ο επανοικισμός της Σάμου σηματοδοτεί με ασφάλεια και την έναρξη της νεότερης ιστορίας του νησιού.
Στην περιοχή Καρλοβάσου εγκαθίστανται Χιώτες με σαμιώτικη καταγωγή, Χιοσάμιοι, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Αλωνάκι, ένα μικρό ύψωμα στο κέντρο της πόλης, εκεί όπου υπήρχαν ερείπια παλιότερων οικισμών.
Στον επανοικισμό συμμετείχαν Πελοποννήσιοι, Ικάριοι αλλά και Κυκλαδίτες, οι οποίοι όμως πολύ σύντομα δημιούργησαν ένα κοινωνικό σύνολο με ομοιογενή χαρακτηριστικά.
Η περιοχή του Παλαιού Καρλοβάσου πρέπει να ήταν μια από τις περιοχές που δέχτηκε τους πρώτους εποίκους, αν δεχτούμε την μαρτυρία που μας προσφέρει το ίδιο το τοπωνύμιο. Δεν αποκλείεται βέβαια και η περίπτωση, το Παλαιό να ήταν ένας οικισμένος τόπος πριν από την ερήμωση και οι νεότεροι έποικοι -μνήμονες- να ονόμασαν έτσι την περιοχή για να την αντιδιαστείλουν προς τις περιοχές που θα κατοικούσαν εκ νέου.
Πρέπει να δεχτούμε την μαρτυρία του Επαμεινώνδα Σταματιάδη ότι η περιοχή Καρλοβάσου ήταν πυκνοκατοικημένη στα παλιά χρόνια καθώς το συμπεραίνουμε από τα ερείπια αρχαίων οικοδομών και από τους τάφους που βρίσκονται σχεδόν παντού. Στη θέση αυτή τοποθετείται και η αρχαία πόλη “Γοργυία” ή “Γόργυρα”, περίφημη για το ναό της προς τιμήν του Γοργυιέα ή Γοργυρέα Διονύσου. Ερείπια εκκλησιών αλλά και βυζαντινά νομίσματα που έχουν βρεθεί σε πρόχειρες ανασκαφές μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικήθηκε και στον καιρό των Βυζαντινών.
Η πρώτη γραπτή αναφορά για την πόλη μετά την ερήμωση γίνεται στα 1625 και οι μετέπειτα μαρτυρίες την αναφέρουν συστηματικά (Οθωμανικά κατάστιχα 1634 και 1642, Ιωσήφ Γεωργειρήνης 1678, Tournefort. Από τότε παγιώνεται και το σημερινό τοπωνύμιο. κ.ά.).
Ήδη από τα πρώτα χρόνια του επανοικισμού, το Καρλόβασι αποκτά κυρίαρχο ρόλο στα ιστορικά πράγματα του νησιού. Από την πρώτη στιγμή οι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνται με τη γεωργία, κυρίως την αμπελοκαλλιέργεια, ενώ το εμπόριο τούς δίνει οικονομική άνεση, τόση ώστε ο Ιωσήφ Γεωργειρήνης να διατυπώνει ρητώς ότι στα 1678 οι κάτοικοι του Καρλοβάσου ήταν οι ευπορότεροι του νησιού. Από την εποχή εκείνη, το Καρλόβασι διεκδικεί τον τίτλο του εμπορικού και οικονομικού κέντρου ολόκληρου του νησιού, ενώ η Χώρα και αργότερα το Βαθύ αποτελούν τα διοικητικά κέντρα, λόγω κυρίως της γειτνίασής τους προς την Ανατολή.
Η εμπορική φυσιογνωμία του Καρλοβάσου αποτυπώνεται, όπως είναι φυσικό, και στην ιδεολογία των κατοίκων της πόλης. Τα φιλελεύθερα ρεύματα εισχωρούν στα σοκάκια του Καρλοβάσου, ενώ τα εμπορικά πλοία εκτός από είδη πολυτελείας κουβαλούν και τις ιδέες του εκσυγχρονισμού και της προόδου με πρώτη εκείνη της παιδείας.
Στο φιλελεύθερο Καρλόβασι ιδρύεται, το 1784, η Σχολή Καρλοβάσου με χρήματα που άφησε για το σκοπό αυτό ο φωτισμένος Καρλοβασίτης επίσκοπος Τυρολόης Πορφύριος Ζαμπέτης . Το πρωτοποριακό για την εποχή του σχολείο, που αργότερα μετονομάστηκε σε Πορφυριάδα Σχολή προς τιμήν του ιδρυτού της, υπηρέτησε τις ιδέες της επανάστασης και μόρφωσε τους ηγέτες της με αναμφισβήτητα πρώτο, τον Καρλοβασίτη Λογοθέτη Λυκούργο. Στο Καρλόβασι, ξεκινάει και βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί το προοδευτικό κίνημα των Καρμανιόλων, το οποίο γεννάει μιαν επανάσταση πριν από την επανάσταση, φαινόμενο μοναδικό στα ελληνικά δεδομένα.
Στην πλατεία του Μεσαίου Καρλοβασίου γίνεται η επίσημη έναρξη της Σαμιακής επανάστασης, την 8η Μαΐου 1821 στην οποία παίρνουν μέρος ο αρχηγός Λογοθέτης Λυκούργος, ο επίσκοπος Σάμου Κύριλλος, ο ποιητής Γεώργιος Κλεάνθης, ο Ιωάννης Λεκάτης και όλος ο λαός των Καρλοβασίων.
Στην διάρκεια της επανάστασης οι Καρλοβασίτες παίρνουν ενεργό μέρος.
Το 1830, όταν ιδρύεται στο Λονδίνο το νέο ελληνικό κράτος και η Σάμος δεν περιλαμβάνεται στα όριά του, πολλοί Καρλοβασίτες ακολουθούν το Λογοθέτη στην προσφυγιά για να μη δεχτούν το ηγεμονικό καθεστώς που επέβαλαν για το νησί οι Ξένες Δυνάμεις. Παρά τις αντίξοες πολιτικές συνθήκες, οι κάτοικοι του Καρλοβάσου εξακολουθούν να ασχολούνται συστηματικά με την αμπελοκαλλιέργεια και το εμπόριο. Βασικό εμπόδιο και σημαντικός περιορισμός για την μεγαλύτερη ανάπτυξη του εμπορίου αποτελεί η έλλειψη φυσικού λιμανιού στην περιοχή, γεγονός που αναγκάζει τους Καρλοβασίτες να προσορμίζουν τα πλοία τους σε πρόχειρες κατασκευές κατά μήκος της παραλίας.
Όταν στα τέλη του 19ου αιώνα η φυλλοξήρα καταφέρει ένα καίριο πλήγμα στην σαμιώτικη αμπελοκαλλιέργεια, οι Καρλοβασίτες παραγωγοί και έμποροι στρέφουν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες προς την κατεργασία των δερμάτων. Η στροφή αυτή σηματοδοτεί και μια ραγδαία ανάπτυξη της πόλης σε όλους τους τομείς. Σημαντικά δημόσια έργα που χρηματοδοτούνται και από προσφορές των προυχόντων της πόλης δίνουν στο Καρλόβασι την όψη της πρωτεύουσας.
Συγχρόνως μεγαλοπρεπείς ναοί και πανέμορφα νεοκλασικά σπίτια κοσμούν την περιοχή. Το Καρλόβασι την εποχή εκείνη χαρακτηρίζεται από έναν οικοδομικό οργασμό σε ένα ευρύτερο κλίμα ανάπτυξης με τα δεδομένα της εποχής. Είναι η εποχή που χτίζεται το νέο κτίριο της Πορφυριάδας σχολής, το Χατζηγιάννειο παρθεναγωγείο, το Ηγεμονικό μέγαρο, η μεγάλη γέφυρα Νέου – Μεσαίου, διαμορφώνεται δημοτικό Άλσος στη θέση Πευκάκια, ιδρύεται Δημοτικό Φαρμακείο, αρχίζει να λειτουργεί η Εμπορική Σχολή και η πόλη παίρνει άλλη όψη με την οικοδόμηση των μεγαλοπρεπών ναών, της Παναγίας στο Νέο και το Μεσαίο και του Αγίου Νικολάου. Στο τέλος του αιώνα τίθεται επιτέλους και ο θεμέλιος λίθος του Λιμανιού στη θέση Σχίνος και το γεγονός αποκτά μείζονα πολιτική σημασία γιατί τη θέση την έχει επιλέξει ο ισχυρότατος πολιτικός Ιωάννης Χατζηγιάννης και οι αντίπαλοί του βρίσκουν ευκαιρία να τον πλήξουν πολιτικά. Για τη διακίνηση των εμπορευμάτων ιδρύεται, το 1905, ιππήλατος σιδηρόδρομος, το γνωστό στους Καρλοβασίτες τράμ.
Η ύπαρξη ενός πολυπληθούς εργατικού δυναμικού, είναι επόμενο να δημιουργήσει και τις συνθήκες για την ανάπτυξη των ιδεών του νέου για την εποχή συνδικαλισμού. Οι ιδέες για την πάλη των τάξεων βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στην συμπρωτεύουσα με τα εργοστάσια και τους εργάτες.
Συγχρόνως με τα βυρσοδεψεία ιδρύονται και αξιόλογα εργοστάσια επεξεργασίας τσιγάρων. Την ανάπτυξη της βιομηχανίας ακολουθεί παράλληλα και η ανάπτυξη της πόλης έτσι ώστε η παρακμή των βυρσοδεψίων να συμπαρασύρει σε χαμηλότερα επίπεδα και την αναπτυξιακή πορεία της πόλης.
Η Ένωση της Σάμου με την Ελλάδα βρίσκει πρωτοπόρους τους Καρλοβασίτες, ενώ η Μικρασιατική καταστροφή φέρνει στο Καρλόβασι ομογενείς πρόσφυγες από τη γειτονική Μικρά Ασία. Το 1923 ιδρύεται προσφυγικός καταυλισμός στο Καρλόβασι, στην περιοχή της Ρίβας. Οι πρόσφυγες σιγά – σιγά εντάσσονται στη ζωή της πόλης.
Η δεκαετία του 1930 περίοδος καμπής για την καρλοβασίτικη βυρσοδεψία, κλείνει με τα γεγονότα του 1940. Μετά τον Αλβανικό πόλεμο, το Καρλόβασι καταλαμβάνεται από Ιταλούς. Πολλοί Καρλοβασίτες συμμετέχουν στην ένοπλη αντίσταση κατά των Ιταλών, ενώ ο αιματηρός ένοπλος σαμιακός εμφύλιος (1947-1949) δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο το Καρλόβασι.
Μεταπολεμικά, η πόλη του Καρλοβάσου, όπως και ολόκληρη η Σάμος, ακολουθούν τη μοίρα της ελληνικής επαρχίας. Ο τουρισμός δίνει νέες προοπτικές στην πόλη, εφόσον η περιοχή προσφέρεται για ανάπτυξη.
Στα 1986, η ίδρυση του τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αιγαίου στο Καρλόβασι αναδεικνύει την πόλη και επισφραγίζει την οικονομική και πνευματική της προσφορά στην ιστορική πορεία ολόκληρου του νησιού.
Πηγή: Karlovasizampeth.blogspot.gr
