Τρίτη , 19 Μαρτίου 2024
elen
Home / Ειδήσεις / Αφιερώματα / Η Φιλανθρωπική Εταιρία του Λυκούργου και ο ρόλος της στην απελευθέρωση της Σάμου από τους Τούρκους

Η Φιλανθρωπική Εταιρία του Λυκούργου και ο ρόλος της στην απελευθέρωση της Σάμου από τους Τούρκους

ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

Οι πιο έμπιστοι του Λυκούργου ήταν τα είκοσι ιδρυτικά μέλη που άνηκαν σε ένα είδος μυστικής εταιρίας παρόμοιας με αυτή της Φιλικής, στην οποία δίνεται το όνομα Φιλανθρωπική, που αναλαμβάνουν σημαντικές ευθύνες.

Σκοπός της Εταιρίας “το κοινόν της πατρίδος συμφέρον”.

Η θέση του Λυκούργου όχι μόνο δυνάμωσε αλλά και συνέδεσε τους κατοίκους τόσο στενά, ώστε να αντιμετωπίζονται οποιαδήποτε γεγονότα με αποφασιστικότητα και καρτερία.

Οι Καλλικάντζαροι έχουν εξουδετερωθεί και η δύναμή τους μειώνεται συνεχώς, ενώ ο Λυκούργος έχει καταστεί αδιαμφισβήτητος Αρχηγός της Επαναστάσεως στη Σάμο, διοικώντας δυναμικά, προσεχτικά και δίκαια.

Στην πλατεία κάθε χωριού άρχισε η στρατιωτική εξάσκηση των εντελώς απειροπολέμων. Μόλις διαδόθηκε στην Μικρασιατική στεριά η επανάσταση της Σάμου, ο φόνος των Τούρκων και η απέλαση του Βοεβόδα, οι Τούρκοι άρχισαν τρομερά αντίποινα εναντίον των διεσπαρμένων Σαμιωτών, οπότε πολλοί κατέβηκαν στα παράλια για να καταφύγουν στη Σάμο με πρώτη ευκαιρία. Μαθαίνοντας όλα αυτά οι Σαμιώτες, για να τρομοκρατήσουν τους Τούρκους και να περισυλλέξουν τους Χριστιανούς, απεφάσισαν ν’ αποβιβασθούν εις τα απέναντι παράλια και με τον Κων/νο Λαχανά επικεφαλής, αφού προξένησαν σοβαρές ζημιές στους Τούρκους, παρέλαβαν όσους ήταν εκεί μαζί με πλούσια λάφυρα.

Οι επιδρομές συνεχίσθηκαν συχνότερα, μεθοδικότερα, με στρατηγικά σχέδια και με την συμμετοχή των Κρητικών που έμεναν στη Σάμο, προχωρούσαν στα εσωτερικά αφήνοντας στα παράλια φρουρούς για την φύλαξη των πλοίων.

Επιδρομές στις απέναντι περιοχές

Οι μάχες κρατούσαν ώρες και μέρες και ο φόβος των Τούρκων ήταν τόσος, που οι περισσότερες περιοχές ερημώθηκαν. Οι μάνες, για να κοιμίσουν τα μωρά τους, έλεγαν: “Σώπα, γιατί οι Σαμιώτες έρχονται.”

The Naval Battle of SamosΜε τον τρόπο αυτό γέμισε η Σάμος από άλογα, βόδια, πρόβατα και άλλα χρήσιμα είδη. Οι Τουρκικές αρχές με την δίωξη του Βοεβόδα από τη Σάμο και τις καταστρεπτικές επιδρομές των Σαμίων εξαγριώθηκαν και επληροφόρησαν τον Σουλτάνο που φρίττοντας από το κακό του φώναξε αγριεμένος “Αυτοί είναι οι κακούργοι που παρενοχλούν την απέραντη Αυτοκρατορία”; Αμέσως έδωσε διαταγή να συγκεντρωθεί στο Κουσάντασι πολυάριθμος στρατός ενώ ο στόλαρχος Καρά – Αλή έλαβε εντολή να διευθύνει αυτοπροσώπως την απόβαση στη Σάμο.

Συγχρόνως διέταξε να θανατωθούν όλοι οι Σαμιώτες πάνω από 8 χρονών. Πολλοί χριστιανοί σφαγιάστηκαν στο Κουσάντασι και στη Σμύρνη. Εν τω μεταξύ ειδοποιήθηκαν οι Σαμιώτες από Ψαριανό πυρπολικό σκάφος ότι Τουρκικός στόλος από 36 πλοία με αρχηγό τον Καρά – Αλή ξεκίνησε στις 20 Μαΐου 1821 από τον Ελλήσποντο πλέοντας προς δύο κατευθύνσεις με προορισμό την Σάμο. .

Στις 3 Ιουλίου, η Βουλή των Ψαρών ειδοποίησε τους κατοίκους της Σάμου ότι σε διάστημα δύο ή τριών ημερών θα πλεύσουν στη Σάμο μετά των συμμάχων τους, Υδραίων, για να τους προστατεύσουν από τη βαρβαρική και εχθρική επίθεση του τυράννου.

Ο Τουρκικός στόλος που αποτελείτο από Ευρωπαίους τυχοδιώκτες, κακούργους, φυλακισθέντες και ληστές με αρχηγό τον Καρά-Αλή, είχε διαταγή από το Σουλτάνο να εκστρατεύσει στη Σάμο με 20.000 στρατιώτες από την περιοχή Εφέσου που βρισκόταν υπό την Διοίκηση του Πασά, Ελεζ Ογλού και να μαχαιρώσουν όσους είχαν ηλικία άνω των οκτώ ετών.

Ο Ελέζ-Ογλού, διακρινόταν για τη μετριοπάθεια και τη σύνεσή του και έχαιρε της εμπιστοσύνης χριστιανών και μουσουλμάνων, αλλά θεωρήθηκε ως υπεύθυνος της αποτυχίας της οργάνωσης της εκστρατείας κατά της Σάμου με αποτέλεσμα να τον εξορίσουν και να δεσμεύσουν την περιουσία του.

Ο Λυκούργος θορυβημένος στην αρχή σκέφθηκε πώς θα μπορούσε να αμυνθεί απέναντι σε τόση μεγάλη εχθρική δύναμη, χωρίς κανόνια, όπλα, και εφόδια. Προς στιγμήν βρέθηκε σε αμηχανία. Πολλοί τον κατηγόρησαν ότι οδηγεί την Σάμο στην καταστροφή. Υπερίσχυσε όμως το πολεμικό μένος και η πίστη όλων προς τον Θεό, έτσι καθώς περίμενε πότε θα φανεί ο Ελληνικός στόλος όπως του είχαν υποσχεθεί, άρχισε με ενθουσιασμό η προετοιμασία των κατοίκων για την επίθεση και με την πεποίθηση να πολεμήσουν και να νικήσουν ή να πεθάνουν για την Πατρίδα.

Στις κρίσιμες αυτές ώρες με τα μέσα που διέθετε ο Λυκούργος ενήργησε ανάλογα, πρώτα οχύρωσε τους λόφους και τα ακρωτήρια, και την παραλία της Χώρας κι εκείνος στρατοπέδευσε με λίγους άνδρες στο Ποτοκάκι, αφού έστησε το αρχηγείο του εκεί ενώ αριστερά του προς τον Κάβο Τζωρτζή στρατοπέδευσε ο Καπετάν Σταμάτης Γεωργιάδης και αριστερότερα αυτού στο Μεσόκαμπο ο Κων/νος Λαχανάς.

Από τη δεξιά πλευρά του Λυκούργου προς τον Άσπρο Κάβο, έλαβε θέση μάχης ο χιλίαρχος Κων/νος Κονταξής και άλλες μικρές ομάδες κατέλαβαν στρατηγικά σημεία του νησιού.

Ο Τουρκικός στόλος έφθασε στα στενά της Μυκάλης και σκορπίστηκε από το ακρωτήριο Άσπρος Κάβος, δυτικά του Ηραίου, μέχρι τον κάβο Τζωρτζή, εξωτερικό λιμάνι του Τηγανιού (Πυθαγορείου).

Κατά την είσοδο του στόλου στα στενά συνέλαβε ένα μικρό ψαροκάικο από το Πυθαγόρειο και με αυτό έστειλε ο Καρά Αλής γράμμα στους προεστούς της Σάμου από τους οποίους ζητούσε υποταγή, κρατώντας συγχρόνως ομήρους τα πληρώματα του καϊκιού.

Αφού στις 4/7/1821 τα ξημερώματα ο Καρά Αλής δεν έλαβε απάντηση στην επιστολή του που ζητούσε υποταγή από τους κατοίκους, διέταξε τον στόλο να ετοιμασθεί για επίθεση αλλά και οι Σαμιώτες, βλέποντας τις κινήσεις του εχθρού, ετοιμάσθηκαν για άμυνα, συγκεντρώνοντας τις δυνάμεις τους, ιδιαίτερα προς την πλευρά της Χώρας.

Επίσης, για να προβληματίσει τον εχθρό, ο Λυκούργος έντυσε γυναίκες με ανδρικά ρούχα και τους έδωσε εντολή να κινούνται σε ομάδες, κρατώντας ξύλα αντί τουφέκια από τα εσωτερικά προς τη θάλασσα και να επιστρέφουν πάλι στα εσωτερικά μέρη της περιοχής, ώστε να πιστέψουν οι Τούρκοι στην ενίσχυση των παραλίων με ισχυρές δυνάμεις, πράγμα που πέτυχε.

Βλέποντας ο Καρά Αλής τις προετοιμασίες των Σαμίων γεμάτος οργή διέταξε κανονιοβολισμό. Πυκνές σαν χαλάζι έπεφταν οι οβίδες και τα βόλια στην παραλία, πράγμα που εξανάγκασε τους παραταγμένους να αποτραβηχτούν ψηλότερα.

Ο Καρά – Αλής έδωσε το σύνθημα απόβασης στο Ποτοκάκι αλλά παρά τους λυσσώδεις βομβαρδισμούς και τις τεράστιες προσπάθειες για απόβαση δεν τα κατάφεραν, μάλλον εξ’ αιτίας του ενθουσιασμού αυτών που πολεμούσαν για την πατρίδα με την αμετάκλητη απόφαση να μην επιτρέψουν στους εχθρούς να βεβηλώσουν την ιερή τους γη.

Ετσι πέρασε η πρώτη ημέρα και τα ξημερώματα της Τρίτης, 5 Ιουλίου οι Τούρκοι άρχισαν πάλι τον βομβαρδισμό κατά μήκος της παραλίας και προς το μέρος του Πυθαγορείου (Κάβο – Τζωρτζή), όπου ο Καρά Αλής σκόπευε να κάνει απόβαση.
Ο εχθρός συνέχισε την επίθεση κατά μήκος της παραλίας του κάμπου της Χώρας ως τις 8 Ιουλίου, αλλά χωρίς καμία επιτυχία.

Μεγάλες ήταν οι απώλειες σε άνδρες και πυρομαχικά.

image1Οι Τούρκοι προσπάθησαν να αποβιβασθούν στον Κάβο Τζωρτζή, που αργότερα μετονομάσθηκε Κάβο Φονιάς. Αυτός ο Κάβος δεν προσφέρεται για απόβαση και γι’ αυτό το λόγο, το μέρος αυτό εφρουρείτο από 15 οπλίτες, με τους υποχιλιάρχους Γιάννη και Χριστόφορο Παρμαξίζη, οι οποίοι παρ’ όλο που πολέμησαν γενναία, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν έπειτα από σφοδρό κανονιοβολισμό των 12 πλοίων που πλησίαζαν. Τότε πλήθος εχθρών αποβιβάσθηκε στην παραλία και ταμπουρωμένοι πολεμούσαν για να διευκολύνουν την απόβαση και άλλων εχθρών από τις βάρκες. Βλέποντας τούτο ο χιλίαρχος Σταμάτης Γεωργιάδης, που ήταν κοντά με λίγα παλληκάρια, φωνάζει “Αδέλφια, με το τουφέκι δεν θα κάνουμε τίποτα μόνο με το σπαθί” και όλοι μαζί όρμησαν εναντίον των οχυρωμένων και αυτών που αποβιβάζονταν.

Ο Σταμάτης με το σπαθί του μαχαιρώνει τον γιγαντόσωμο Τουρκοαρβανίτη οπλαρχηγό Καπλάν Αγά, πράγμα που έσπειρε τον τρόμο στους δικούς του. Οι Σαμιώτες πήραν τότε μεγάλο θάρρος και πολεμούσαν με μεγαλύτερο ενθουσιασμό. Τότε η θάλασσα κοκκίνισε από το αίμα των πληγωμένων Τούρκων.

Βλέποντας ότι δεν είχαν ελπίδα σωτηρίας και χάνοντας το ηθικό τους όρμησαν στις βάρκες αλλά κανείς δεν σώθηκε. Ο Υπερόπτης Καρά – Αλής κατάπληκτος από την απροσδόκητη αντίσταση και αφού εξετόξευσε 2000 βολές διέταξε 12 μεγάλες βάρκες και άλλες 30 εφοδιασμένες με κατάλληλο αποβατικό εξοπλισμό, να επιχειρήσουν νέα απόβαση.

Πολλές φορές προσπάθησαν ν’ αποβιβασθούν αλλά οι Σαμιώτες τους απωθούσαν και έτσι οι Τούρκοι υποχρεώθηκαν να επιστρέφουν στα πλοία τους μετά από τρίτη και τέταρτη απόπειρα.

Το ακρωτήρι και η θάλασσα καλύφθηκαν από εκατοντάδες πτώματα.

Απελπισμένος ο Καρά – Αλής από την αποτυχία του αποφάσισε ν’ αναστείλει τις επιθέσεις του μέχρις ότου φθάσουν ενισχύσεις από το Τσαγκλί και το Κουσάντασι. Περίμενε λοιπόν αγκυροβολημένος παράκτια στο νησί, μένεα πνέοντας και καραδοκώντας πότε θα ξαναρχίσει με μεγαλύτερο πείσμα την μάχη για να ξεπλύνει την ντροπή του. Εν τω μεταξύ οι Σαμιώτες είχαν ανησυχήσει, επειδή δεν είχε φτάσει ακόμη ο Ελληνικός στόλος όπως τους είχαν υποσχεθεί, αλλά ξαφνικά το βραδάκι της Παρασκευής 8 Ιουλίου, από τα βόρεια του νησιού ξεπρόβαλαν δύο πλοία και πίσω τους ακολουθούσε ο Ελληνικός στόλος με αρχηγό τον Ιάκωβο Τομπάζη με 88 πλοία και 4 πυρπολικά, τα οποία εν τω μεταξύ είχαν συναντήσει στο Τσαγκλί 9 Τουρκικά πλοία που φόρτωναν στρατό για την μελετημένη νέα απόβαση κατά της Σάμου και τα πυρπόλησαν.

mykali1Βλέποντας ο Καρά – Αλής τον Ελληνικό στόλο να καταφθάνει σήκωσε βιαστικά τις άγκυρες και κατευθύνθηκε στην περιοχή μεταξύ Γέροντα και Αγαθονήσι. Τελικά λόγω νηνεμίας δεν συνεπλάκησαν με τον Ελληνικό στόλο ο οποίος ανεχώρησε στις 22 Ιουλίου. Ο Σταμάτης Γεωργιάδης και Κων/νος Λαχανάς με τους άνδρες τους διαπεραιώθηκαν με πλοιάρια στο απέναντι Καλαμάκι. Εκεί είχαν πυρποληθεί από τους Ελληνες εννέα εχθρικά πλοία από τα οποία αφαίρεσαν πολλά λάφυρα και κανόνια που χρησιμοποίησαν στην άμυνα του νησιού.

Πολλοί Έλληνες ιστορικοί και κορυφαίοι αγωνιστές του ’21 ανέφεραν ότι η Σάμος “κατέστη πραγματική προφυλακή της Ελληνικής Επανάστασης απέναντι της Ανατολής”.

Άλλοι την αποκαλούν το κραταιότατον προς ανατολάς προπύργιο του μαχομένου έθνους ισχυρόν και ακατάβλητον της Επανάστασης απέναντι της Ασίας και δημιουργία κλίματος φοβίας στον Τουρκικό πληθυσμό“.

Η Σάμος δεν έπαψε να μάχεται και να προκαλεί τη φρίκη στους Τούρκους.

Λόγω της μεγαλοψυχίας του αρχηγού της Λ. Λογοθέτη και την αυταπάρνηση των υπό τις εντολές του αξιωματικών και οπλιτών, η Σάμος σώθηκε από τον άσπονδο και βάρβαρο εχθρό της και από το φοβερό κίνδυνο που την απειλούσε. Στη φάση αυτή του αγώνα δοξάσθηκε ο Λυκούργος που με τόση γενναιότητα, στρατηγική, σύνεση και απαράμιλλη ψυχραιμία κατεύθυνε τις επιχειρήσεις, συντελώντας έτσι στη ματαίωση των εγκληματικών σχεδίων του εχθρού.

Ο Καρά Αλής συνέχισε τις εχθροπραξίες εναντίον των Σαμίων και γενικά των χριστιανών ιδίως στο Κουσάντασι, Τσαγκλί, Γέροντα, Κελεμπέσι, Γκιοβρέκι, Σμύρνη και άλλα μέρη, οι δε φονιάδες αμείβονταν με χρήματα και ‘Τιμητικούς επενδύτες”. Το όνομα της Σάμου που οι Τούρκοι το προφέρουν “Σουσάμ αντασί” προκαλούσε σ’ αυτούς τέτοιο αποτροπιασμό, ώστε για πολύ καιρό απέφευγαν το σουσάμι επειδή τους θύμιζε το όνομα του νησιού.

Ο Χιλίαρχος Σταμάτης Γεωργιάδης, κατόπιν εντολής του Λυκούργου Λογοθέτη και με την βοήθεια άλλων πολεμιστών, πολεμώντας τους Τούρκους, παρέλαβε 3000 χριστιανούς μετανάστες για την Σάμο από τον Γέροντα και τα πέριξ χωριά.

Έπειτα από τις εκκλήσεις των δεινοπαθούντων Χριστιανών από τα παραλιακά χωριά στον Λυκούργο και σ’ άλλους χιλίαρχους για τη διάσωσή τους, όπως π.χ. από το Γκιουβρέκι, Ντομάτια, οι οπλαρχηγοί ανταποκρίθηκαν και συγκεκριμένα στις 8 Αυγούστου 1200 άνδρες με επικεφαλής τους 4 χιλίαρχους, αφού πολέμησαν σκληρά, παρέλαβαν όσους χριστιανούς και Σαμιώτες συγκεντρώθηκαν εκεί μαζί με λάφυρα και επέστρεψαν στη Σάμο.

Παρόμοιες επιδρομές συνεχίσθηκαν με την βοήθειαν των χριστιανών της Μ. Ασίας, που με τη βοήθειά τους οι Σαμιώτες πολεμιστές έφεραν σε πέρας τις πολεμικές επιχειρήσεις. Συγχρόνως, ο Λυκούργος υποψιάζονταν ότι οι Τούρκοι προετοιμάζονταν για νέα επίθεση με πολύ ισχυρότερες δυνάμεις γι’ αυτό και διέταξε να κατασκευασθούν σ’ όλα τα τρωτά σημεία της Σάμου πυροβολεία, τα οποία εξόπλισε με τα μπρούτζινα κανόνια που είχαν αφαιρεθεί από τα πυρποληθέντα εχθρικά πλοία για την απόκρουση ενδεχομένης επίθεσης. Ο Δημ. Υψηλάντης όταν πληροφορήθηκε τα αποτελέσματα της εκστρατείας του Καρά – Αλή απένειμε τον δίκαιο έπαινο στους Σαμίους, ενώ τον Λυκούργο τον διόρισε “Αρχηγόν Πληρεξούσιο των στρατιωτικών δυνάμεων της Σάμου”.

Η μεγάλη νίκη της Σάμου και η σωτηρία του νησιού ήταν φυσικό να προκαλέσουν τον ενθουσιασμό στην Ελλάδα.

Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι μετά την νίκη κατέστησε ο Λυκούργος την πατρίδα του φιλόξενο άσυλο όλων των απανταχού Χριστιανών σε κίνδυνο και κυρίως της Μικράς Ασίας, τους δε κατοίκους της Σάμου, το φόβητρο των Οθωμανών, σε σημείο τέτοιο ώστε κάθε φορά που οι Τούρκοι προσκαλούνταν να εκστρατεύσουν κατά της Ελλάδας έλεγαν: “Δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε τις οικογένειές μας στη διάκριση των Σαμίων.”

Ο Λυκούργος πλαισιώθηκε από ανθρώπους αξίας, σεμνούς, πειθαρχικούς, που είχαν ευστροφία μυαλού, διακρίνονταν για τη γενναιότητά τους και είχαν πίστη στην πατρίδα τους. Πίστευαν απόλυτα στον αγώνα που είχαν αναλάβει και με αισιοδοξία αντίκριζαν το μέλλον.
Ο Λυκούργος επέβαλε την πειθαρχία, πράγμα που έσωσε εν μέρει τη Σάμο από τις προσβολές του εχθρού.

(Πηγή: Σάμος μια αναδρομή στην ιστορία της 1360 π.Χ. – 1943 μ.Χ., Νίκου Σ. Σεβαστόπουλου)

Check Also

Η έναρξη της Ελληνικής επανάστασης του 1821 με ιστορικά ντοκουμέντα

Η έναρξη της Ελληνικής επανάστασης του 1821 με ιστορικά ντοκουμέντα

Η 25η Μαρτίου του 1821 σαν ημέρα έναρξης της Ελληνικής επανάστασης αποτελεί ένα θρύλο, ο …