iSamos.gr Η ενημερωτική σελίδα της Σάμου! Εξερευνήστε τη Σάμο, τις παραλίες της, τη φύση της, τις ομορφιές της. Διαβάστε την ιστορία της Σάμου
Η αρχαία Σάμος (Πυθαγόρειο) εθεωρείτο μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαιότητας. Τόσο σε αυτήν όσο και στο χώρο του Ηραίου, τα παλαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα χρονολογούνται στην 4η χιλιετία π.Χ. Η περίοδος της ακμής της Σάμου τοποθετείται χρονικά στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. Το νησί ήταν μεγάλη ναυτική δύναμη και απέκτησε εμπορικές σχέσεις με τη γειτονική Μικρά Ασία και τις Μεσογειακές χώρες. Οι Σάμιοι ίδρυσαν αποικίες στην ακτή της Ιωνίας, στη Θράκη και τη Δύση.
Η Σάμος είναι ένα από τα καταπράσινα νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου. Το όνομά της, σύμφωνα με την παράδοση, οφείλεται στον Σάμο, το γιο του Αγκαίου, ο οποίος κατά τη μυθολογία ανακάλυψε το νησί. Η λέξη Σάμος προέρχεται από τη ρίζα sama που σημαίνει «ψηλά». Αυτή η ονομασία επαληθεύεται από την ύπαρξη δύο ψηλών βουλών, του Κέρκη ή Κερκετέα, στις πλαγιές του οποίου υπάρχουν λείψανα μοναστικής εγκατάστασης, και της Αμπέλου ή Καρβούνη, που οφείλει το όνομά της στα πολλά αμπέλια που καλλιεργούνται στις πλαγιές της.
Η θέση του νησιού στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων δρόμων που συνδέουν την κεντρική Ελλάδα με την Ανατολή και την Αφρική ευνόησε την ανάπτυξη και εξέλιξή του σε σπουδαίο κέντρο του ιωνικού πολιτισμού. Ένας πορθμός, ο γνωστός «επταστάδιος», πλάτους 1.500 μ., χωρίζει τη Σάμο από την περιοχή της Ιωνίας, όπου γεννήθηκε ένας σπουδαίος πολιτισμός που έδωσε τα φώτα του σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Η αρχαία Σάμος κατελάμβανε τη θέση της σημερινής πόλης του Πυθαγορείου, όπως αποδεικνύουν τα ανασκαφικά δεδομένα στην περιοχή. Τα ίχνη της πρώτης εγκατάστασης ανθρώπων στην αρχαία πόλη χρονολογούνται από την 4η χιλιετία π.Χ., δηλαδή στους Νεολιθικούς χρόνους, και εντοπίζονται στο λόφο του Κάστρου. Στο απόγειο της πολιτιστικής ανάπτυξης και της φήμης της έφθασε η πόλη κατά τον 6ο αι. π.Χ. και συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια της τυραννίας του Πολυκράτη, γιου του Αιάκη.
Σημαντικά έργα που χρονολογούνται στα χρόνια εκείνα είναι ο μεγάλος ναός της θεάς Ήρας, το Ευπαλίνειο Όρυγμα και το λιμάνι. «Ο μέγιστος νηός ων ημείς ίδμεν», θα γράψει ο Ηρόδοτος στο τρίτο βιβλίο του για το μεγάλο ναό της σαμιακής Ήρας. «Αμφίστομον όρυγμα» θα χαρακτηρίσει το περίφημο Ευπαλίνειο υδραγωγείο. «Χώμα εν θαλάσσει» θα γράψει για τον πολυκράτειο μώλο, το θεμελιωμένο σε βάθος 60 οργιές.
Ο εύκολος τρόπος εξασφάλισης ξυλείας εξαιτίας των πολλών δασών του νησιού συνετέλεσε στην κατασκευή εμπορικών και πολεμικών πλοίων και έκανε τη Σάμο θαλασσοκράτειρα. Εκείνα τα χρόνια ναυπηγήθηκε ένα πλοίο νέου τύπου, η Σάμαινα.
Με την ανασκαφική έρευνα στο χώρο της αρχαίας πόλης τα τελευταία χρόνια έρχονται στο φως τα λείψανα μιας οργανωμένης πόλης με τείχη, πλακόστρωτους δρόμους, πλατείες, σπίτια, καταστήματα, επαύλεις με θαυμάσιας τεχνικής ψηφιδωτά δάπεδα, ναούς, αγορά, δημόσια κτήρια, εργαστήρια, νεκροπόλεις, μεγάλης έκτασης και άρτιας οργάνωσης αθλητικές εγκαταστάσεις, λουτρά, θαυμάσιο υδρευτικό και αποχετευτικό δίκτυο. Τα ευρήματα που μέρα με τη μέρα βλέπουν το φως του ήλιου μαρτυρούν την ύπαρξη μιας πόλης με έντονη παρουσία, αξιοζήλευτη οργάνωση και υψηλό επίπεδο πολιτισμού, μιας πόλης αντάξιας της ένταξής της στην ιωνική δωδεκάπολη, για να επαληθευθεί ο χαρακτηρισμός της από τον Ηρόδοτο «πρώτη πολίων πασέων ελληνίδων και βαρβάρων».
Η αρχαία Σάμος ήταν μία λαμπρή πόλη με εξαίρετο τεχνικό λιμάνι, το οποίο έφραζε ένας τεράστιος κυματοθραύστης με μήκος 370 μ. και βάθος 35 μ. μέσα στη θάλασσα. Ο αρχαίος κυματοθραύστης διατηρείται ολόκληρος μέχρι και σήμερα όμως λόγω καθίζησης του εδάφους βρίσκεται βυθισμένος στον πυθμένα του όρμου του Τηγανίου (Πυθαγορείου). Η αρχαία πόλη ήταν κτισμένη στην πλαγιά του σημερινού λόφου της Παναγίας της Σπηλιανής και περικλείονταν με τείχη μήκους 6.7 χλμ. με 31 πυργίσκους.
Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Σαίοι τους οποίους αντικατάστησαν οι Πελασγοί. Ανασκαφές αποδεικνύουν την ύπαρξη οικισμού νεολιθικής εποχής γύρω στα (6000-2800 π.χ). Ο πολιτισμός αυτός εντάσσεται στον «πολιτισμό του Σάλλιαγκου» και παραλληλίζεται με παρόμοιους στη Μακεδονία, Θράκη και Στερεά Ελλάδα, λόγω της θεματογραφίας που απεικονίζεται στα αγγεία και είναι κατά πολύ παλαιότερη από τον Κυκλαδίτικο πολιτισμό. Οι επόμενοι κάτοικοι ήταν οι Λέλεγες και στην συνέχεια ήρθαν οι Κάρες.
Ο Ηρόδοτος ιστορεί ότι ο Όμηρος επισκέφθηκε την Σάμο κατά την περίοδο 1130-1120 π.Χ.
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη φορείς του Κυκλαδίτικου Πολιτισμού αποτέλεσαν οι Λέλεγες και οι Κάρες, οι οποίοι κάνουν εμφανή την παρουσία τους στην Ικαρία, Λήμνο και Τροία. Μετά την κατάρρευση του Κυκλαδίτικου πολιτισμού από τον Μινωικό ακολούθησε η διαμάχη των Μυκηναΐων και των Μινωιτών, όπου και οι πρώτοι στέφονται νικητές. Οι πρώτοι Μυκηναΐοι αποικιστές φτάνουν γύρω στα 1360 π.χ με τον βασιλιά Αγκαίο μετά από παρότρυνση του θεού Απόλλωνα. Ιστορικό γεγονός θεωρείται η αποίκιση του νησιού από κατοίκους της Λέσβου γύρω στα 1140 π.χ με επικεφαλή τον Κυδρόλαο που ήταν γιος του βασιλιά της Λέσβου.
Στο νησί διασώζονται μνημεία παλαιότερης εποχής, τα αποκαλούμενα κυκλώπεια τείχη των οποίων η ιστορική ταυτότητα δεν έχει εξακριβωθεί. Η αποίκιση του νησιού από αχαιούς συντελείται γύρω στα 1350 π.χ και από Ίωνες γύρω στα 900 π.χ. Μέχρι τον 7ο αιώνα δεν υπάρχουν στοιχεία για τις πληθυσμιακές αλλαγές που συντελούνται στο νησί, την περίοδο αυτή το νησί παίρνει μέρος στο Ληλάντιο πόλεμο και στα μέσα του ίδιου αιώνα συμμετέχει στον Β΄ μεσσηνιακό πόλεμο με βασιλιά τον Αμφικράτη.
Κατά το δεύτερο μισό του ίδιου αιώνα η Σάμος έχει αποικίες στην Σαμοθράκη, στην Αμοργό και στην Ταρτησσό, πόλη της νοτιοδυτικής Ισπανίας. Νεώτερες αποικίες αποτελούν οι Ναγίς και Κελένδερις στα παράλια της Κιλικίας, οι αποικίες Περινθό, Ηραίο Τείχος και Βισάνθη στα παράλια της Προποντίδας. Επίσης σημαντικές αποικίες ιδρύθηκαν στην Κάτω Ιταλία, Σικελία και Αίγυπτο.
